Дали се плашите од суштества кои лазат, летање со авион или игли? Не грижете се, не сте единствените.
Американскиот национален институт за ментално здравје објави дека 10 отсто од вкупното возрасно население има фобија. Постојат голем број на објаснувања за развојот на фобични реакции, вклучувајќи еволутивни, психодинамички и бихејвиорални теории. Без оглед на причината, фобиите се излечиви – тие можат да се надминат преку психотерапија, а когнитивните и бихејвиоралните техники се покажаа како најефективни во оваа област.
Од што најмногу се плашат луѓето? Следното е список на 10-те најчести фобии. Она што им е заедничко, освен постоењето на специфичен предмет или ситуација што предизвикува фобична реакција, е тоа што најчесто се манифестираат преку физички состојби како што се вртоглавица, гадење, отежнато дишење, забрзано чукање на срцето, зголемено потење, чувство на болки во грлото и слично. Во некои случаи, симптомите се толку интензивни што ескалираат во напад на паника.
Арахнофобија – Страв од пајаци
Арахнофобијата, позната и како страв од пајаци, вклучува и други потенцијално опасни суштества како што се шкорпии. Почесто се јавува кај жените (50 проценти) отколку кај мажите (10 проценти). Реакциите на арахнофобите често се ирационални, иако не сите од нив се свесни за нивната ирационалност (на крајот на краиштата, како што е случајот со другите фобии).
Се смета дека оваа фобија делумно е предизвикана од инстинктивна реакција која некогаш им обезбедувала на луѓето да преживеат. Интересно за оваа фобија е што почесто се јавува кај Европејците, а иронично е што Европа дефинитивно не е живеалиште на најопасните претставници на овој вид.
Офидиофобија – Страв од змии
Офидиофобијата е ирационален страв од змии, но и од влекачи и водоземци (поширок термин за ова е „херпетофобија“). Што е ирационално во стравот од навистина опасно животно како змија? Работата е во тоа што фобична реакција кај опидиофобот може да се „активира“ без вистинско присуство на змија – кога ќе ја замислат, ја гледаат на слика или на телевизија.
Слично е и со другите фобии каде што фобичниот предмет не е нешто што го среќаваме во секојдневната средина. Се проценува дека една третина од возрасната популација има ваков тип на реакција на змии, а нејзините причини се објаснуваат со еволутивни, културни и фактори од претходното искуство со змии и слични влекачи.
Акрофобија – Страв од височини
Агорафобијата претставува страв од простори од кои е тешко да се избега. Ова може да вклучува места со многу луѓе, отворен простор или ситуации кои можат да предизвикаат напад на паника – предизвикани од идејата дека сме на отворено и дека ако се разболиме, никој нема да ни помогне, а ние ќе полудиме или ќе умреме.
Со текот на времето, луѓето почнуваат да ги избегнуваат сите ситуации каде што може да се појави реакција на напад на паника, до тој степен што не ја напуштаат безбедноста на нивниот дом секогаш кога е можно. Приближно една третина од луѓето кои доживуваат напади на паника развиваат агорафобија, најчесто поради страв дека нападот може да се повтори на јавно место. Нејзината спротивност – стравот од затворен и тесен простор од кој излезот е тежок или невозможен, се нарекува клаустрофобија.
Кинофобија – Страв од кучиња
Стравот од кучиња (кинофобија) најчесто се јавува како резултат на претходни лични лоши искуства со кучиња, како каснување или напад од куче, каде што стравот е генерализиран за сите кучиња.
Кинофобијата се смета за една од најчестите фобии што животните ја имаат како фобичен предмет, а дури 36 отсто од пациентите кои бараат помош за да се изборат со своите фобии се плашат од кучиња, па дури и од мачки. Оваа фобија е подеднакво присутна кај двата пола.
Астрафобија – Страв од гром
Астрафобијата – односно стравот од гром е позната и како бронтофобија, тонитрофобија и кераунофобија. Претставува ирационален страв од гром, па дури и животните можат да страдаат од него!
За разлика од „обичниот“ страв од гром, астрофобите чувствуваат интензивен страв дури и кога ризикот од удари на гром е минимизиран, развивајќи силни фобични реакции кои може да вклучуваат треперење, плачење, потење, па дури и напади на паника.
Трипанофобија – Страв од инјекции
Трипанофобијата или стравот од инјекции, како и многу други фобии, често не се третираат психотерапевтски од едноставна причина што луѓето развиваат механизми за максимално можно избегнување на сите ситуации кои можат да „поттикнат“ фобична реакција. Оваа фобија може да вклучува не само страв од игли, туку и други медицински процедури кои вклучуваат игли, дури и остри предмети.
Свое место меѓу фобиите има и стравот од остри предмети, кој се нарекува енетофобија (поради терминолошката сличност треба да се разликува од еметофобијата која претставува ирационален страв од повраќање).
Социјална фобија
Едноставно, социјална фобија е страв од социјални ситуации. Може да стане толку продорно што оние кои страдаат од него да почнат да избегнуваат настани, места и ситуации каде што се други луѓе и каде што постои можност да ескалира во напад на паника. Социјалната фобија треба да се разликува од стравот од јавно појавување.
Социјалната фобија се карактеризира со прекумерен, специфичен и постојан страв или избегнување на социјални ситуации и вклучува избегнување на употреба на јавни тоалети, јадење во јавност или какви било слични активности во присуство на други луѓе.
Птеромерханофобија – страв од летање
Веројатноста за фатална сообраќајна несреќа е 100 пати поголема во однос на авионска несреќа, а стапката на преживување на авионска несреќа е дури 95,7 проценти. Стравот од летање е всушност страв од потенцијална авионска несреќа со фатален исход. Може да биде мешавина од неколку други фобии: клаустрофобија (страв од затворени и тесни простори) и акрофобија (страв од висина), но и агорафобија.
Оние кои страдаат од птеромеханофобија бараат помош кога се соочуваат со чести или долги летови, а терапијата која вклучува изложеност е огромен успех во третманот за надминување на овој страв.
Мизофобија – Страв од бактерии и нечистотија
Мизофобијата или стравот од бацили, бактерии, вируси и нечистотија е тесно поврзана со опсесивно-компулсивно нарушување, а најчесто се манифестира преку опсесивно миење раце и употреба на средства за дезинфекција.
Мизофобијата може значително да влијае на секојдневниот живот, а нејзините причини сè уште не се доволно разјаснети. Покрај опсесивно-компулсивно нарушување, често се поврзува со хипохондрија – невротичен страв од болест.
