Град покрај Боно, и официјално го држи нацистичкиот фирер како почесен граѓанин. Хитлер ја имаше таа титула на четири илјади места. Како средношколците од Бад Хонеф решија да се вкрстат со почесниот граѓанин?
Пред неколку месеци, на час по историја во гимназијата Зибенгебирге (СИБИ) во Бад Хонеф, учениците од десетто одделение дојдоа до идеја сами да пишуваат историја.
Имено, тие решиле да поднесат барање тој град од 25.000 жители во близина на Бон официјално да се откаже од својот почесен граѓанин – нацистичкиот диктатор Адолф Хитлер.
Кети, Лили, Роња, Миа и Зелин, петте ученици кои зборуваат во име на класот, сакаат, заедно со нивниот учител Томас Рот, јасно да се издвојат против десничарските идеи.
„Живееме во овој град, па секако дека не интересира и неговата историја. Потоа се запрашавме дали можеме да го искористиме нашето влијание за да ја промениме историјата и да му ја одземеме титулата почесен граѓанин на Хитлер. Дојдовме до идејата преку нашиот наставник и потоа секој од нас испрати мејл до градоначалникот“.
Нивната иницијатива резултираше со петиција која на крајот беше потпишана од повеќе од 1.363 луѓе. Тоа е пет проценти од жителите на Бад Хонеф, односно бројката неопходна за градскиот совет да гласа за иницијативата.
Тоа беше голем успех за учениците. Собраа потписи, заѕвонија на вратите и се занимаваа со образование.
Претставниците на одделот ги опишуваат своите искуства: „Повеќето од луѓето со кои разговаравме не знаеја дека Хитлер е почесен граѓанин и многумина веднаш потпишаа. Да ни кажеше некој пред една година дека ние, мало училиште, ќе постигнеме нешто толку големо – немаше да му веруваме. Но, има се повеќе десничарски екстремисти, особено на социјалните мрежи, и ние мора да се бориме против тоа“.
Хитлер бил почесен граѓанин во илјадници градови
Бад Хонеф го направи Адолф Хитлер почесен граѓанин на 5 април 1933 година, само еден месец откако неговата Национал-социјалистичка работничка партија (НСДАП) победи на изборите.
Тој мал град бил еден од првите, а до 1934 година тоа го направиле вкупно четири илјади градови и општини.
Иако „титулата“ почесен граѓанин на нацистичкиот диктатор истече автоматски кога тој изврши самоубиство на 30 април 1945 година, Бад Хонеф до ден денес официјално не ја укина.
„За време на нашето истражување, покрај писмото за благодарност на Хитлер, наидовме и на записникот од состанокот на градскиот совет од 1983 година“, изјави за ДВ учителот Томас Рот.
„Заедницата на зелени гласачи потоа поднесе предлог до градскиот совет на Бад Хонеф, кој не беше ставен на гласање. Тоа беше поттикот да кажеме: Мораме да направиме нешто“.
Со својата апликација студентите за себе ги отворија и вратите на Градскиот архив. Архивистот Јенс Кремб ги прочешла документите. Иако Американците изгореа голем дел од него кога го зазедоа градот во март 1945 година, тој успеа да најде документи како што е писмото за благодарност на Хитлер.
После тоа, претставниците на класот се сретнаа со градоначалникот Ото Нојхоф во градското собрание. Тој е видно задоволен од нивните напори.
„Горди сме на студентите. Тоа е одлична иницијатива, затоа што научија дека само-ефикасноста во политиката е можна“, вели Нојхоф.
Оддалечување од почесен граѓанин во три фази
Во последниве години, многу општини презедоа чекори за да се дистанцираат од Адолф Хитлер како почесен граѓанин – првенствено како сигнал против социјалната и политичката промена надесно.
Оваа конфронтација со историјата во Германија се одвива во некакви „бранови“, вели историчарот Томас Шлемер од Институтот за современа историја Минхен-Берлин.
Првиот бран започна веднаш по завршувањето на Втората светска војна. Кил, на пример, на Хитлер му ја одзеде титулата почесен граѓанин уште во декември 1945 година.
„Во текот на 1945 и 1946 година имавме работа со прекин на политичкиот систем, кој повторно има врска со сојузниците, но и со широко распространета потреба меѓу тогашната политичка елита“, вели Шлемер и додава:
„Ова беше придружено со преименување на улици и плоштади – речиси ниту една општина или град не постоеше без улица или плоштад Адолф Хитлер. Но, тој антинационалсоцијалистички импулс во непосредниот повоен период згасна повеќе или помалку брзо во годините од 1948 до 1950 година“.
Потоа, вели Шлемер, има пресврт меѓу сторителите и жртвите во Германија. Многу од луѓето одговорни за нацистичките злосторства одеднаш се гледаат себеси како невини, како некој што бил предводен од мала клика нацистички криминалци околу Хитлер да прави работи што навистина не сакале да ги прават.
Така, Германија дозволи процесот на справување со сопствената историја да застане со децении. Официјалниот одговор во 1970-тите и 1980-тите беше: „Титулата на почесен граѓанин на Хитлер истече со неговото самоубиство и тоа прашање повеќе не се поставува“, објаснува историчарот.
„Но, токму во тоа време, конфронтацијата со нацистичкото минато доби нов поттик во јануари 1979 година за време на емитувањето на американската серија „Холокауст“. Се нарекува и ново историско движење. Дипломирани историчари, но и многу други, пред се студенти и наставници, одеднаш сакаа да откријат како поминала нацистичката ера кај нас“, додава тој.
Важен симболичен чекор како почеток
Токму во тоа време, пред четири децении, Бад Хонеф го направи првиот неуспешен обид да се дистанцира од почесниот граѓанин Адолф Хитлер.
Сега, 91 година по назначувањето, градот сака конечно да стави крај на тоа злогласно поглавје. За историчарот Томас Шлемер, тоа е задоцнет чекор со голема симболична вредност – и израз на процес што се одвива низ Германија.
Но, уште поважно е она што произлегува од него со поглед на сегашноста, вели Шлемер: „Што точно тогаш доведе до уништување на демократијата? Какви поуки можеме да научиме од тоа ако денес повторно треба да ја браниме демократијата?“
