Финска ја објави својата одлука да влезе во НАТО што е можно поскоро, а наскоро се очекува и Шведска да го следи истиот. Што би значело тоа за западната воена алијанса?
Копнената граница на НАТО со Русија ќе биде повеќе од двојно зголемена доколку Финска и Шведска бидат примени во најмоќниот одбранбен сојуз во светот. Членките на НАТО во моментов делат копнена граница од 1.215 километри со Русија, а доколку се приклучи Финска, таа ќе се зголеми на 2.600 километри.
Во заедничката изјава во четвртокот, финскиот претседател Саули Ниниисто и премиерот Сана Марин рекоа дека членството на нивната земја ќе го зајакне целокупниот одбранбен сојуз. „Финска мора да поднесе барање за членство без одлагање. Се надеваме дека националните чекори кои се уште се потребни за да се донесе таа одлука ќе бидат брзо преземени во следните неколку дена“.
Овој викенд се очекува да објави и Шведска, која традиционално повеќе не сака да се приклучи на Алијансата.
Што би значело тоа за НАТО?
Роберт Далсјо, висок аналитичар на НАТО во Шведската агенција за одбранбени истражувања, рече дека членството на Шведска и Финска ќе значи, пред сè, дека нема да има повеќе несигурност за НАТО за тоа како Шведска и Финска ќе дејствуваат во кризата.
„НАТО ќе знае како се позиционирани Шведска и Финска, а тоа ќе ја зголеми безбедноста и одвраќањето во балтичкиот регион. Исто така, ќе ѝ олесни на Алијансата да ги брани балтичките земји, бидејќи, на пример, повеќе нема да има прашања дали шведскиот воздушен простор може да се користи за испраќање војници или залихи во балтичките земји. И политички, исто така, ќе биде вистински трофеј“, додаде Далсјо.
Хари Неделку, експерт за НАТО и политички директор во Расмусен Глобал, дели сличен став. „Првата порака за влез на тие земји во НАТО е политичка и е насочена кон Русија. Второ, за НАТО станува збор за вистинските воени капацитети што ги носат Финска и Шведска. „Додека сите останати во Европа на некој начин ги намалија своите воени капацитети од крајот на Студената војна, Финска и Шведска ги изградија своите воени капацитети, што може да биде голема придобивка за Алијансата“, изјави Неделку за ДВ.
Амбасадорот на Финска во НАТО, Клаус Корхонен, вели дека Русија останува важен сосед на Финска, но политичката доверба во односите е поткопана. „Русија на некој начин ја промени играта во Европа во однос на иднината, така што мислам дека тоа сигурно ќе биде една од идните задачи на надворешната политика на Финска и повторно градење на односи со Русија, кои функционираат добро, врз основа на заеднички интереси. Но како тоа ќе се случи останува да видиме“.
Што доведе до промена на ставот?
По распадот на Советскиот Сојуз во 1991 година, и Финска и Шведска станаа поблиски до Европската унија и во 1995 година станаа членки. Сепак, двете земји останаа воено неутрални.
Шведска не е дел од ниту еден воен сојуз повеќе од 200 години, а ја одржуваше неутралноста дури и за време на Втората светска војна. Од друга страна, Финска се префрли на неутралност по поразот на Советскиот Сојуз во Втората светска војна. Сепак, руската инвазија на Украина ги разниша односите меѓу двете земји и поттикна нови дискусии за идната безбедносна политика.
„За Финците, надворешната политика отсекогаш значела свест дека имаме долга граница со Русија. Тоа е комбинација на реализам и идеализам“, изјави за ДВ поранешниот фински премиер Александар Стуб.
Тој, исто така, посочи дека војната резултирала со уште посилно национално будење во земјата: „Неколку недели пред почетокот на војната, 50 отсто од Финците беа против членството во НАТО, а 20 отсто за него. Тоа се промени преку ноќ на 50 отсто за членство и 20 против2. Сега кога Финска и официјално изрази желба, Стуб смета дека поддршката ќе се искачи на 80 проценти.
За Шведска, приклучувањето кон западната воена алијанса би било уште поголема промена на парадигмата. „НАТО никогаш не видел помалку ентузијастичен кандидат од Шведска, која моментално е под власта на социјалдемократите. Тие знаеја дека ако Финска аплицираше за членство, Шведска ќе мора, бидејќи во спротивно ќе биде сосема сама надвор од НАТО, па ќе треба да троши многу повеќе за одбрана“, рече Елизабет Брау, постојан соработник во Институтот Американ Ентерпрајз.
Нови предизвици за НАТО?
Повеќето членки на НАТО јасно ставија до знаење дека Финска и Шведска ќе бидат „пречекани со раширени раце“, а генералниот секретар Јенс Столтенберг додаде дека процесот на нивното пристапување „ќе оди брзо“. Но, не е сосема сигурно дека сè ќе помине така глатко. Во петокот (13-ти мај), турскиот претседател Реџеп Тајип Ердоган рече дека досега нема „позитивно мислење“ за пристапот на Шведска и Финска, наведувајќи ја желбата да не се повтори „истата грешка како пристапот на Грција во воената алијанса“. Ердоган тврди дека „скандинавските земји се домаќини на терористички организации“, мислејќи најмногу на поддржувачите на проповедникот Фетула Ѓулен, кој живее во Соединетите Држави, и кого Ердоган го обвинува за обид за државен удар против него пред шест години.
Но, ако двете скандинавски земји се приклучат на НАТО, голем предизвик за НАТО ќе биде како да се справи со последиците од војната во Украина, забележува Далсјо од Шведската агенција за одбранбени истражувања. „НАТО остана на идејата дека човештвото надмина некои работи и дека Русија е стратешки партнер. Поради тоа Алијансата не изгради силни позиции на исток. Тоа ќе мора да се промени“.
Закани од Русија?
Но, Москва веќе предупреди на негативни последици. Портпаролот на Кремљ Дмитриј Песков истакна дека проширувањето на НАТО на исток нема да донесе стабилност во Европа. И минатиот месец, поранешниот руски претседател Дмитриј Медведев предупреди дека доколку Финска и Шведска се приклучат на НАТО, Москва ќе ги засили своите сили на Балтикот.
Сепак, Елизабет Броу смета дека е малку веројатна руска инвазија на Финска или Шведска: „Никој не може сериозно да тврди дека Русија ќе ги нападне Шведска или Финска доколку аплицираат за членство во НАТО, бидејќи Москва очигледно нема ресурси за тоа. Во моментов не само што е врзан за Украина, туку таму остава многу лош впечаток. Значи, сега нема да биде време Русија воено да возврати на Шведска или Финска“, изјави соработник на Американскиот институт за претприемништво.
„Она што Русија во моментов го прави е сајбер-напади врз Финска и водење на глупава пропагандна кампања против Шведска во која се наведува дека разни познати Швеѓани биле нацисти. „Ако тоа е најдоброто што можам да го направам, тогаш мислам дека сега е многу добро време тие земји да се приклучат на НАТО“, додаде Брау.
Хари Неделку, пак, посочува дека западните сојузници би можеле да распоредат одредени сили во балтичкиот регион за време на пристапниот процес со цел да испратат политичка порака до Кремљ. Велика Британија веќе потпиша договор за поддршка на Шведска доколку биде нападната, а се очекува и другите западни земји да го следат примерот со потпишување сличен договор со двете скандинавски земји.
Во исто време, Брау нагласува дека, без разлика на поддршката на Велика Британија и САД, членството во НАТО е најдобрата заштита од руските закани. „Кога ќе заврши војната во Украина, Русија ќе ги лиже раните и ќе рече: „Па, го имавме нашиот Виетнам“. Поминавме навистина лошо и ни беше срам. Сега ќе ги реформираме нашите вооружени сили“. Можеби не е толку радикално како Соединетите Држави по војната во Виетнам, но ќе биде многу подобро отколку што е сега “, очекува Брау. „И тогаш Шведска, Финска и другите земји во регионот навистина би морале да се грижат за потенцијалната руска агресија. И тогаш би било добро да бидат членки на НАТО“, пишува ДВ.
