Државната мерка за поддршка на студентскиот стандард и дигитализација во образованието се претвора во бизнис на сивиот пазар. Наместо таблетите и лаптопите да завршат на универзитетските клупи како алатка за учење, тие експресно завршуваат на интернет огласниците. Студентите, во обид да дојдат до „живи пари“, ги продаваат новите, неотпакувани уреди само неколку часа откако ги подигнале од продавница.
Овој феномен, кој се повторува речиси при секое доделување на ваков тип државна помош, денеска е повторно документиран на социјалните мрежи, потврдувајќи дека механизмот за контрола на искористеноста на средствата има сериозни пропусти.
Доказ „црно на бело“: Купен на пладне, се продава попладне
Најеклатантен пример за оваа појава осамна денеска во популарните групи за купопродажба на „Фејсбук“. Како што може да се види од приложената фотографија, корисник објавил оглас за продажба на таблет уред со назнака „Итно!!!“.
Она што го прави овој случај специфичен е приложената фискална сметка која ја разоткрива целата шема:
* Уред: Станува збор за таблет „Samsung Galaxy Tab S6 Lite“, уред кој често се избира бидејќи неговата цена се вклопува во износот на доделените ваучери.
* Датум на купување: Фискалната сметка носи денешен датум – 18.11.2025 година. * Време на купување: Уредот е купен во 11:58 часот.
* Момент на препродажба: Огласот е поставен само неколку часа подоцна, додека уредот е сè уште неотпакуван. Фотографијата јасно покажува дека таблетот е купен во познат македонски IT ланец („Анхоч“), а цената на уредот изнесува 15.300 денари.
Продавачот дури и ја користи гаранцијата и фискалната сметка како „адут“ за побрза продажба, нудејќи го уредот како „нов и неотпакуван“.
Како функционира шемата?
Ваучерите за купување на IT опрема, кои Владата ги доделува на студентите, имаат за цел да го олеснат пристапот до технологија неопходна за студирање. Сепак, дел од студентите, соочени со други финансиски приоритети или едноставно желба за готовина, ја користат „дупката“ во системот.
Процесот е едноставен:
* Студентот го реализира ваучерот купувајќи уред (најчесто таблет или евтин лаптоп) чија вредност е приближна на вредноста на ваучерот.
* Уредот не се отвора.
* Веднаш се огласува на интернет по цена која е за 1.000 или 2.000 денари пониска од малопродажната.
* Купувачот добива нов уред со попуст, а студентот добива готовина (“кеш”), иако со мала загуба од вредноста на ваучерот.
Етичка и системска дилема Оваа практика отвора сериозни прашања за ефективноста на мерката.
Иако намерата на државата е благородна – да се зголеми дигиталната писменост и да се помогне во едукативниот процес, крајниот резултат во многу случаи е еднократна финансиска инекција која се троши за непредвидени намени.
Критичарите на ваквиот начин на субвенционирање сметаат дека се потребни построги механизми за контрола, како на пример, забрана за отуѓување на уредот во одреден временски период или поврзување на серискиот број на уредот со идентитетот на студентот во регистар кој би спречил препродажба.
Додека тоа не се случи, социјалните мрежи ќе останат преплавени со „нови, неотпакувани таблети“ секогаш кога државата ќе подели ваучери.
