Комисијата за спречување и заштита од дискриминација (КСЗД) утврди директна дискриминација врз основа на јазик врз група ученици од турската заедница во едно средно училиште во земјава.
Постапката е поведена по претставка поднесена во јуни 2025 година , во која се наведува дека во гимназијата, иако формално постојат 8 паралелки со вкупно 120 деца кои се водат како турски, во реалноста само предметот турски јазик и литература се изведува на турски јазик. Сите останати предмети се изведуваат на македонски јазик.
Што откри увидот на Комисијата?
Претседателот на КСЗД, Лимко Бејзароски, на 30 септември 2025 година извршил увид во училиштето. Притоа, било констатирано:
- Во училиштето учат 145 ученици од турска националност, сместени во 8 паралелки.
- Од 55 вработени наставници, само двајца се од турска националност и тие предаваат турски јазик и литература.
- Сите останати предмети во т.н. турски паралелки ги предаваат наставници од македонска националност кои не го познаваат турскиот јазик и писмо.
- Откриено е дека педагошката евиденција се води „лажно“ двојазично. Имено, податоците во колоните на турски јазик во дневникот ги внесуваат наставниците (кои не го знаат јазикот) со помош на нивните колеги од турска националност, со што „дневникот личи како двојазично водење на педагошката наставна евиденција согласно закон“.
Како се правдаат училиштето и Министерството?
Директорот на училиштето во својот одговор навел дека сите огласи за прием на наставници се однесувале за настава на македонски јазик. Ова го оправдал со претходна информација добиена од Агенцијата за вработување (АВРМ), според која на територијата на двете општини немало ниту еден пријавен невработен наставник од турска националност. Поради ова, училиштето воопшто не распишало огласи за потребите на паралелките на турски наставен јазик.
Министерството за образование и наука (МОН) исто така не се согласило дека ова е дискриминација. Од таму навеле дека тие ја регулираат наставата на турски јазик, даваат согласности за огласи и доделуваат стипендии за да се стимулираат учениците да се запишуваат на наставнички факултети. МОН смета дека и самата турска заедница треба да преземе активности за мотивирање на матурантите да изберат наставнички факултети.
Одлуката на КСЗД: Изговорот не е оправдан
Комисијата утврдила дека изговорите на училиштето „не може да се сметаат за оправдани“. Според КСЗД, училиштето не смеело однапред да претпостави кој ќе се пријави на јавен оглас.
„На истиот може да се пријават сите лица кои имаат државјанство на Република Северна Македонија, како и наставници со соодветно образование од друга националност кои го познаваат турскиот јазик и писмо“, се вели во Мислењето на Комисијата.
Со тоа што училиштето воопшто не објавило оглас за наставници за турските паралелки (несторување), тоа постапило понеповолно кон учениците од турска националност и ги спречило да го остварат своето право на образование на мајчин јазик, загарантирано со Законот за средно образование.
Препораки и рок од 6 месеци
Комисијата му даде неколку препораки на училиштето и на МОН:
- До СОУ: Во рок од шест месеци да објави јавен оглас за прием на наставници за непречено одвивање на наставата на турски јазик и писмо.
- До МОН: Да обезбеди стипендии за студенти од турската етничка заедница кои сакаат да се запишат на наставните предмети каде што има недостаток на кадар.
- До МОН: Во рок од 6 месеци да предвиди средства за доквалификација и преквалификација на вишокот наставен кадар за изучување на турски јазик.
Доколку училиштето не постапи по препораката во дадениот рок, Комисијата најави дека ќе поведе прекршочна постапка пред надлежен суд.
