Преспанското Езеро испраќа очаен повик за помош. Некогашниот бисер на природата денес нуди тажна слика – нивото на водата е на алармантно ниско ниво, што директно предизвикува драстично намален квалитет на водата и услови кои се закануваат целосно да го уништат кревкиот екосистем.
Најшокантниот податок што ја отсликува сериозноста на ситуацијата е видливоста, која во моментов изнесува најмногу два метри.
За да се разбере колку е критична оваа бројка, доволна е само една споредба: во зимскиот период, транспарентноста на соседното Охридско Езеро достигнува и до дваесет и два метри. Оваа огромна разлика јасно покажува дека Преспанското Езеро се наоѓа во исклучително лоша состојба, а последиците врз живиот свет кој опстојува во него се веќе катастрофални.
Експертите од Хидробиолошкиот завод во Охрид предупредуваат дека намалената видливост не е само естетски проблем, туку егзистенцијална закана за флората и фауната.
„Како и за луѓето, ако зборуваме питка вода треба да биде, треба да биде бистра, треба да биде чиста, треба да знаеме дека можат да ја користат истите живи организми кои живеат во едно водно тело“, изјави д-р Душица Илиќ Боева од Хидробиолошкиот завод.
Таа објаснува дека проблемот е во зголеменото присуство на органска материја. Иако тоа можеби значи дека организмите имаат со што да се хранат, тие се соочуваат со парадоксален проблем.
„Во моментов, верувајте дека присуството на органска материја, можеби ќе се снајдат за храна, но треба да ја видат храната за да ја внесат“, нагласува Боева. Со други зборови, во матната вода, живиот свет буквално гладува иако храната е можеби присутна.
Сликата за состојбата на езерото станува уште помрачна кога ќе се погледне од перспектива на оние кои имаат ретка можност да ѕирнат под неговата површина. За нуркачите, Преспанското Езеро стана вистински предизвик, но не поради неговата убавина, туку поради екстремно опасните и лоши услови.
Јован Секулоски, меѓународен нуркачки инструктор од нуркачкиот центар „Амфора“, сведочи за застрашувачките услови под вода.
„Се соочивме со доста негативни услови. Сè под три или пет метри длабочина е веќе тотална темница“, вели Секулоски.
Тој додава дека видливоста е толку нулта што нуркачите дознаваат дека стигнале на дното на езерото дури откако физички ќе го допрат со рацете или опремата.
Неговата оценка е директна и загрижувачка: „Езерото изумира“.
Секулоски се сеќава на драстично поинакви времиња. „Во минатото беше доста подобро. Пред пет, шест години имавме нуркано таму, беше речиси нормално во тој период. Сега условите кои се на Преспанското Езеро се речиси само за единките кои живеат таму“, заклучува тој, алудирајќи дека езерото станува негостопримливо за секој надворешен фактор.
Соочени со ваквите поразителни факти од терен, експертската јавност упатува апел за итна и координирана акција. Душица Илиќ Боева од Хидробиолошкиот завод е децидна дека е потребно итно изнаоѓање на решение за спас на Преспанското Езеро.
Според неа, првиот и најважен чекор е изработка на сеопфатна стратегија во која мора да се вклучат сите надлежни институции – од локално до национално ниво, вклучувајќи ги и научните установи.
Како едно од можните и најефикасни решенија, Боева го посочува моделот што во минатото беше применет за спас на Дојранското Езеро.
„Едно од можните решенија е она што беше применото на Дојранското Езеро, при што би се изнашле изворишта чија вода ќе се насочи во езерото“, предлага таа.
Овој пристап подразбира комплексен хидролошки проект за пронаоѓање на нови, чисти извори на вода кои би се пренасочиле во сливот на Преспанското Езеро, со цел да се подигне неговото ниво, да се разредат органските материи и да се врати барем дел од изгубената бистрина.
Времето истекува. Апелот на експертите е јасен – без брза, стратешка и заедничка интервенција, „тажната“ слика на Преспанското Езеро ризикува да стане трајна, а еден од највредните природни екосистеми во регионот да биде неповратно изгубен.
