ЈАКОВ Кнежевиќ е дванаесетгодишник од Вировитица и на своите години има постигнато повеќе од многумина во целиот свој живот. Само минатата година доби дури 15 дипломи и благодарници, првата изложба ја имаше на 10 години, а ја илустрираше и сликовницата на Божидар Просењак.
Следниот месец, поточно на 20 февруари, има уште една изложба во Центарот за култура и информирање „Максимир“. Се на се Јаков е сериозен тип. Сето ова звучи уште поимпресивно ако се знае дека на овој надежен аниматор и илустратор му бил дијагностициран спектарот на аутизам во раното детство.
Незапирлив без разлика на дијагнозата
Без разлика на неговата дијагноза, Јаков делува целосно незапирливо. За сите циници и скептици меѓу читателите, треба да се истакне дека неговите успеси не се во некоја посебна категорија, туку во рамноправна конкуренција. Вреди да се додаде страницата на Инстаграм каде што можете да ги видите неговите цртежи.
Јаков зборува, но, како што вели татко му Јосип, на прашања дава само кратки и кратки одговори. Затоа со Јосип разговаравме како е кога син ти ги бојадисува ѕидовите во целиот стан и како е кога станува ѕвезда поради истите тие ликови на ѕидот.
Како течеше приказната од почетокот на дијагнозата, односно кога забележавте дека Јаков е поинаков?
Се започна со одење во градинка, Јаков имаше една и пол година и почна во градинка како и секое друго дете. Тогаш тетката рече дека не се јавува на неговото име, дека вниманието му е слабо… Тогаш сфативме дека нешто не е во ред.
Тоа што рано реагиравме и веднаш почнавме со работа е многу важен. Ова го кажувам заради другите родители кои може да се најдат во слична ситуација – најважно е да се започне рано. Утврдено е дека Јаков е на аутистичен спектар, на почетокот сите бевме виновни, но таа фаза траеше многу кратко. Беше тешко, но отидовме на сите можни терапии и постигнавме фантастични резултати.
Во моментот кога се движевме, откривме колку цртежи всушност направил. Тогаш сфативме колку е талентиран во тоа и колку го сака, а со текот на времето се развиваше и стана подобар во тоа што го работи.
Во едно интервју кажавте дека првично „прогнозите не беа ветувачки“. Што значи ова, како живеат децата со аутизам и како живеат нивните родители?
Тоа е како резултатот на фудбалски натпревар – на почетокот не знаете како ќе заврши. Кај нас стартот не беше одличен бидејќи Јаков не беше многу вербален и не се знаеше колку ќе може да напредува. Поради оваа причина, прогнозите не беа добри. Кај повеќето такви деца родителите не работат толку и тогаш нема толкав напредок.
Раната интервенција му помогна и заврши многу подобро отколку да останеше дома на себе. Важно е да се знае дека времето минува, родителите понекогаш сфаќаат предоцна и тогаш е тешко да надокнадат се.
Јаков силно наликува на стереотипот од американските филмови, во кои децата со аутизам обично се исклучително талентирани. Дали има вистина во ова или оваа врска е само мит?
Има некаква поврзаност, но тоа се главно екстреми. Јаков е пред се креативна личност и нема многу примери за тоа. Не сум специјалист, па затоа е неблагодарно да коментирам, но за децата со аутизам генерално се смета дека се генијалци во областа на математиката, астрономијата и други работи кои бараат силна меморија и меморија.
Во оваа смисла, Јаков отстапува од стереотипите, бидејќи има изразено креативност и емоции. Аутистите најмногу ги карактеризира тоа што немаат толкава емпатија и емоции, а тоа е многу изразено кај Јаков. Го пренесува и на цртежите, кои се гледаат. Има и такви деца кои можат да прецртаат нешто до најситен детал, но ретко се гледа некој да создава приказни, да црта нови ликови и да прави анимации.
Очигледно е дека тој ги користи цртежите како форма на изразување, а тие главно се многу позитивни и оптимистички. Дали зборувате за цртежите, како ги толкувате, која е мотивацијата зад нив?
Тој ги црта сите животни ситуации, од добри кон лоши – ние не живееме идеални животи, се разбира. Сето тоа го пренесува преку својата визија и нема граници во размислувањето. Останатите сме ограничени, тој црта се што ќе му падне на памет.
Во Хрватска децата со посебни потреби се уште често се плашат „што ќе каже селото“, се случувало луѓето да кријат такви деца. Каква е состојбата на терен во врска со тоа?
Мислам дека такви работи веќе не се случуваат, но сепак сме далеку од многу европски земји и не можеме да се споредуваме со нив. Многу може да се направи со мали чекори. И општеството и сите ние мора да се движиме малку побрзо, бидејќи ова што се случува сега оди бавно.
Добар пример беше тоа насилното момче на училиште, колку време и потези требаше да се направи нешто… Системот е бавен, тоа е основниот проблем. Најлошо е да ја свртиш главата и да не правиш ништо. Помошта од институциите е многу важна, дури и со сета помош што практично немавме живот неколку години, тешко е да се замисли како би било без неа.
Она што го заклучивме од сите прилози и извештаи е дека луѓето се уште се под блокада, се уште има грч кај родителите на таквите деца. Градинките и училиштата често ја следат линијата на најмал отпор, понекогаш дури и оние кои не треба да бидат таму завршуваат во посебна програма.
Дали наидовте на отпор од институциите?
Ние не, тука е помала заедница, така што нема многу такви случаи. Но, често слушаме дека луѓето во поголемите градови имаат проблеми, особено кога се запишуваат во градинки и училишта. Во помалите градови, децата кои следат посебна програма имаат свои помошници. За Вировитица можеме да зборуваме само од прва рака бидејќи живееме таму, но сме презадоволни од ситуацијата.
Јаков оди на училиште по посебна програма, има одличен учител и оди на натпревари со него, сето тоа е многу добра приказна. Во класата на специјална програма има вкупно четири, така што функционира, на пр. во Загреб целиот процес изгледа посуров.
Рековте дека Јаков се занимава и со анимација – тој веќе има постигнато повеќе отколку што постигнуваат многу луѓе во целиот свој живот. Како изгледа еден од неговите денови?
Кај него тоа е хиперпродукција, прави еден цртеж за можеби две минути. Тој никогаш не избриша ниту една од неговите редови, само фрли ја хартијата. Го оставаш со празна маса, а за час не можеш да влезеш во собата – целосен хаос. Но, детето прави што сака и многу ми е драго што го забележавме и го насочивме кон него.
Откако ги наслика сите ѕидови во станот, не сакавме да го избришеме. Сите ѕидови во дневната соба беа полни со неговите ликови – некој да влезеше, ќе речеше дека не сме нормални, но беше навистина забавно. И денес ги црта истите тие ликови, само со многу поголема вештина.
Како ја гледате неговата иднина?
Мислам дека ќе остане во него, го интересира анимацијата, а сака и да црта, така што дефинитивно тоа е неговиот живот. Мило ми е што другите ја препознаа неговата работа, тоа му даде самодоверба. Исполнет е во општеството, има улога, луѓето препознаваат што прави – Видов колку ова му даде мотив да продолжи.
Уште од првата сликовница, неговиот живот е многу подобрен. Се гледа дека е постигнато и пресреќни сме поради тоа. Веќе добивме секакви понуди, но ништо не продаваме. Се што пративме беше подарок, а тој си има свој начин и подобро е да прави што сака. Кога ќе им треба, ќе го наплатат. Подобро е да се води од соништата отколку да се обесхрабрува, најважно е детето да е среќно.
