Локалните јавни претпријатија (ЈП) во земјава тонат во длабока финансиска криза. Најновото истражување за нивното работење во 2024 година открива алармантни податоци: вкупните долгови достигнаа вртоглави 193 милиони евра, а повеќе од половина од претпријатијата работат со загуба. Наместо сервис за граѓаните, овие институции стануваат финансиски товар на општините.
Анализата на завршните сметки на 128 локални јавни претпријатија покажува слика на системска неодржливост, каде што ликвидноста е сериозно загрозена, а „армијата“ од над 12.000 вработени зависи од субвенции и трансфери, пишува во Извештајот на Центарот за граѓански комуникации.
Загубите растат: 17 милиони евра „изгорени“ за една година
Податоците се поразителни – повеќе од половина, односно 55% од локалните јавни претпријатија (71 од вкупно 128), ја завршиле 2024 година со негативен финансиски резултат.
Вкупниот износ на генерираните загуби изнесува 17 милиони евра. Она што загрижува е трендот на раст – се зголемуваат и износите на загубите и бројот на претпријатија кои влегуваат во „црвената зона“.
Сепак, товарот не е рамномерно распореден. Анализата покажува висока концентрација на лошото работење кај најголемите субјекти:
- Само првите 10 претпријатија со најголеми загуби се одговорни за дури 77% од вкупната загуба на сите ЈП во државата.
Должничка криза и блокирани сметки
Вкупните обврски на овие претпријатија изнесуваат 193 милиони евра. Слично како и кај загубите, и тука најголемиот товар паѓа на грбот на неколку гиганти – долговите на 20-те најзадолжени претпријатија сочинуваат повеќе од половина од вкупниот долг на целиот сектор.
Оваа финансиска недисциплина доведува до парализа на работењето. Дури една третина од локалните јавни претпријатија се соочуваат со блокирани банкарски сметки, што го оневозможува нивното нормално функционирање и ги става доверителите во неизвесност.
Најголеми работодавци: Скопските претпријатија доминираат
И покрај финансиските потешкотии, јавните претпријатија остануваат масовен работодавец. Во нив работат повеќе од 12.000 луѓе. Иако се забележува благо намалување на бројот на вработени во последните години, бројките се сè уште високи, особено во главниот град.
Три скопски претпријатија се апсолутни рекордери, секое со над 1.000 вработени:
- ЈП Комунална хигиена – Скопје: 1.163 вработени.
- ЈСП Скопје: 1.086 вработени.
- ЈП Водовод и канализација – Скопје: 1.084 вработени.
Веднаш зад скопската „голема тројка“ следи ЈП „Паркови и зеленило“ – Скопје со 638 вработени.
Кога станува збор за внатрешноста, претпријатието со најголем број вработени е штипски „Исар“ (370 вработени), по што следат струмичкиот „Комуналец“ (337) и прилепскиот „Комуналец“.
Овие податоци јасно укажуваат на потребата од итни реформи, рационализација на трошоците и зголемување на ефикасноста, бидејќи ваквиот модел на работење води кон неизбежен финансиски крах на локалниот јавен сектор.
