Во Келн е откриено ново антитело против вирусот ХИВ. Во лабораторија, тоа покажа способност за спречување на инфекции и неутрализирање на вирусот – дали ова сега е нова надеж во борбата против СИДА-та?
Од 1981 година, кога болеста стана позната, СИДА-та одзеде 44 милиони животи низ целиот свет. Се смета за една од најсериозните епидемии во историјата на човештвото. Иако бројот на смртни случаи се намали со текот на времето благодарение на едукацијата и превентивните мерки, луѓето сè уште умираат од последиците од оваа болест. Во 2024 година, околу 630.000 луѓе починаа од СИДА низ целиот свет. Затоа, откритието од страна на Универзитетската клиника во Келн непосредно пред почетокот на Европската конференција за СИДА (15-18 октомври) во Париз буди нова надеж дека може да претставува уште едно оружје во борбата против оваа болест.
Истражувачкиот тим предводен од Флоријан Клајн, директор на Институтот за вирусологија, ги проучуваше примероците од крв од 32 лица. Сите тие беа заразени со ХИВ, но независно – односно без терапија – развија силен и широко ефикасен имунолошки одговор преку антитела против вирусот.
Научниците тестирале повеќе од 800 различни антитела од овие примероци во лабораторија, испитувајќи ја нивната способност да го неутрализираат вирусот ХИВ. Едно од нив, означено како 04_A06, особено се издвоило. Ова антитело го блокира местото преку кое вирусот се врзува за клетките домаќини за време на инфекцијата. На овој начин, го спречува вирусот ХИВ да влезе во клетките. Откако вирусот ќе влезе во клетка, ги презема неговите функции и ги користи за да се размножи, со што го ослабува имунолошкиот систем на долг рок.
Планот за производство на антитела се наоѓа во човечкиот имунолошки систем – во Б-лимфоцитите. Кога ќе дојдат во контакт со патогени, овие лимфоцити созреваат во плазма клетки кои произведуваат големи количини на антитела – меѓу нив и 04_A06. Истражувачите го дешифрирале генетскиот план за неговото создавање и биле во можност да го репродуцираат. „Значи, повеќе не треба да земате крв од пациенти, но можете да го вметнете тој генетски план во друга клетка и да ѝ кажете да го произведе овој протеин – ова антитело.“
Во експерименти на глувци кои носеле компоненти на човечкиот имунолошки систем и биле заразени со ХИВ, антителото 04_A06 успеало целосно да го неутрализира поголемиот дел од вирусот ХИВ. Истражувачите тестирале околу 340 различни варијанти на ХИВ, вклучувајќи ги и оние кои веќе биле отпорни на други антитела. „Вирусите се многу разновидни и затоа ХИВ е толку тежок за лекување – бидејќи постои голема генетска разновидност меѓу вирусите“, објаснува Клајн. Новооткриеното антитело, сепак, успеало да неутрализира 98 проценти од тестираните варијанти.
Значи, 04_A06 може да им помогне на луѓето кои веќе се заразени со ХИВ, бидејќи го спречува вирусот да влезе во клетката. „Се врзува за рецепторот на вирусот, го блокира и на тој начин го спречува да ја инфицира целната клетка.“ Покрај тоа, вирусите кои се „обележани“ со антитела полесно се препознаваат и уништуваат од имунолошкиот систем. Ова антитело може да се користи и превентивно за да се спречи инфекцијата со ХИВ: „Ако антителото веќе постои во телото, вирусот што влегува веднаш се запира пред да може да инфицира клетка.“
Новото антитело би можело да дејствува како таканаречена пасивна имунизација. Спротивно на тоа, активната имунизација вклучува вакцина што му овозможува на телото самостојно да произведува антитела – но таква вакцина сè уште не постои. Постојат студии со mRNA вакцини, кои треба да го стимулираат имунолошкиот систем да одговори на специфичен протеин од обвивката на вирусот ХИВ. Сепак, овој пристап досега е тестиран само на една варијанта на вирусот.
Во моментов, разни лекови во форма на таблети или инјекции се користат за профилакса против ХИВ инфекции, и тоа со голем успех. Сепак, таблетите обично треба да се земаат секојдневно. Депо препаратите со долго дејство, како што се оние што содржат ленакапавир, веќе се одобрени во САД и ЕУ, но сè уште не се продаваат во ЕУ.
Идејата зад профилаксата со антитела како што е 04_A06, објаснува Клајн: „Дека можете да избегнете земање таблети секој ден, бидејќи би имало повеќе од 90 проценти шанса да се спречи инфекцијата“. Профилаксата со антитела би се земала приближно на секои шест месеци.
Други широко активни антитела против ХИВ веќе се откриени, но „04_A06 дефинитивно е исклучително моќен претставник на оваа група“, вели Александра Тркола, директорка на Институтот за медицинска вирусологија на Универзитетот во Цирих. „Теоретски, 04_A06 сам по себе постигнува ефикасност што нормално се постигнува само со комбинирање на повеќе антитела“.
„Потенцијал“ во овој контекст значи дека дури и кога мала количина на антителото се нанесува на заразените клетки, ефектот е многу изразен. Ова е важно ако откритието од Келн еден ден ќе се развие во лек што може да се администрира со инјекција. Бидејќи може да се администрира само ограничена количина – а давањето 20 инјекции не само што би било незгодно, туку и многу скапо за производство, објаснува Клајн.
Сепак, може да помине долго време пред да се развие вистински лек базиран на 04_A06, вели Кристоф Спинер, раководител на одделот за заразни болести во Универзитетската болница „Рехтс дер Изар“ во Минхен. Тој забележува дека резултатите од Келн во моментов се само лабораториски податоци, „така што ефикасноста не може директно да се пренесе во услови од реалниот живот“. Потребни се понатамошни студии за дозата, безбедноста и ефикасноста на антителото.
Александра Тркола, исто така, предупредува: „Сè уште не можеме да знаеме дали антителото ќе се покаже ефикасно и во клиничка употреба“. Сепак, тој додава: „Знаците секако се многу охрабрувачки“.
