Во 1951 година, Соединетите Држави потпишаа договор со Данска со кој се обврзаа да го заштитат Гренланд од напади. По 74 години, заканата сега доаѓа од Америка.
Оваа недела идниот американски претседател Доналд Трамп ја потресе Европа кога не ја исклучи можноста за употреба на воена сила за анексија на најголемиот остров во светот, автономна територија со 57.000 жители која е дел од Кралството Данска – Гренланд, пишува Politico. .
Иако нема сомнеж која земја би победила во конфликтот, Данска може да има поголеми шанси ако се обрати до адвокатите. Копенхаген може да праша дали ЕУ е некако обврзана да го брани Гренланд, дали може да се повика на одредбата на НАТО за заедничка одбрана од напад на најголемиот сојузник на Алијансата и кои се обврските на Вашингтон според договорот од 1951 година.
САД имаат убедливо најголем одбранбен буџет во светот. Минатата година се потрошени 948 милијарди долари. Нејзините вооружени сили брои 1,3 милиони членови, а некои од нив веќе се стационирани на Гренланд. Од друга страна, Данска потрошила 9,9 милијарди долари минатата година, има само 17.000 војници, а најголемиот дел од тешката копнена воена опрема е донирана на Украина.
Ако Трамп ја изврши својата закана и насилно го анектира Гренланд, „тоа би била најкратката војна во светот, бидејќи Гренланд нема одбранбен капацитет“. Американците би ја презеле контролата“, вели Улрик Прам Гад, виш истражувач во данскиот институт за меѓународни студии, пишува Politico.
Некои бродови на данската крајбрежна стража повремено доаѓаат на југоисточен Гренланд, но данските медиуми јавуваат дека софтверот потребен за пукање во целите никогаш не бил купен и инсталиран, додаде тој. Прам Гад рече дека е збунет од намерите на Трамп. „Дали е тоа фалење? Дали е тоа дипломатска закана меѓу сојузниците? Не знаеме точно, но тоа ќе биде начинот на работа во следните четири години“.
Највисоките функционери, вклучувајќи го данскиот министер за надворешни работи Ларс Локе Расмусен и неговиот американски колега во заминување, Антони Блинкен, првично ги отфрлија забелешките на Трамп.
Сепак, данскиот премиер Мете Фредериксен организираше состанок со партиските водачи во четвртокот на разговори за ова прашање, додека Расмусен го омекна својот првично ноншалантен став.
Пакт од 1951 година
Според пактот од 1951 година, САД прифатија законска обврска да го бранат Гренланд од каков било напад, со оглед на неможноста на данските вооружени сили самостојно да одбијат потенцијален агресор.
„Данска е многу свесна дека не може сама да го брани Гренланд“, вели Кристијан Соби Кристенсен, виш истражувач во Центарот за воени студии на Универзитетот во Копенхаген. Ако Трамп се обиде да ја заземе територијата насилно, се поставува прашањето: „Со кого би војувале Американците? Со своја војска? Тие се веќе таму“, додаде тој.
САД значително го намалија своето воено присуство на островот по крајот на Студената војна, но радар за рано предупредување сè уште постои во вселенската база Питуфик во северозападниот дел на Гренланд. Тоа е клучен ресурс за откривање на вселенски летала и балистички ракети, вклучително и потенцијални нуклеарни боеви глави што би ги лансирала Москва.
Во меѓувреме, данските вооружени сили не се ниту опремени, ниту обучени да се спротивстават на можна американска инвазија. Во декември минатата година, данскиот министер за одбрана Троелс Лунд Поулсен објави нов одбранбен пакет вреден „двоцифрена милијарди“ во круни за купување на два дронови со долг дострел, две патроли со санки за кучиња и два брода за инспекција.
Парите се наменети и за ангажирање повеќе луѓе за данската Арктичка команда во главниот град Нук и за надградба на аеродромот Кангерлусуак за да биде погоден за борбени авиони Ф-35.
Помош од Европската Унија?
Иако вооружените сили на Данска се значително помали од американските, Копенхаген е меѓу европските престолнини кои многу сериозно ја сфатија потребата за зајакнување на одбраната од почетокот на војната во Украина. Данска потроши 2,37 отсто од својот БДП на војската минатата година, над целта на НАТО од 2 отсто, и планира натамошни зголемувања. Данските воздухопловни сили ја заменуваат својата флота Ф-16 со модерни американски борбени авиони Ф-35 и моментално размислуваат за набавка на систем за противвоздушна одбрана.
Сепак, Данска, исто така, значително ги исцрпи сопствените резерви на оружје со донирање на артилериски системи и тенкови на Киев, тврдејќи дека, за разлика од Украинците, Данците не се соочуваат со директна закана од непријателската империјалистичка сила. Независно од тоа, донираната воена опрема нема да направи малку за одбрана на Гренланд од американска инвазија. „Единствениот начин да се оперира таму е од воздух или од море. Копнената војна има многу малку смисла во Гренланд“, рече Соби Кристенсен.
Доколку Копенхаген реши да се брани потпирајќи се на правила и закони, би можел да побара помош од ЕУ.
Во средата францускиот министер за надворешни работи Жан-Ноел Баро рече дека Европската унија нема да дозволи да се заземе територија, но не е јасно дали Копенхаген навистина може да смета на воената помош од ЕУ. Во случај на американска инвазија на Гренланд, ќе се применува клаузулата за взаемна помош на ЕУ во член 42 (7) од Договорот, изјави за новинарите оваа недела портпаролот на Европската комисија.
Меѓутоа, „клаузулата во моментов нема вистинско значење бидејќи нема вистинска воена сила зад неа“, напиша Даниел Фиот од Центарот за безбедност, дипломатија и стратегија на Универзитетот во Брисел.
Исто така, не е јасно дали Данска, која го коосноваше НАТО со САД, може да го активира членот 5 – клаузулата за взаемна помош на алијансата – против друг сојузник. „Ако погледнете, ќе имате членка на НАТО која ќе ја припои територијата на друга членка на НАТО. Тоа би била прилично неистражена област“, рече Агате Демараис, висок советник за политика во Европскиот совет за надворешни односи. „Кога ќе размислите за тоа, нема никаква смисла“, заклучила таа.
