Мегаградови потопени од покачените мориња. Планини соголени, без глечерите што некогаш ги красеа нивните врвови. Ледени покривки што се уриваат во океанот. Морското дно покриено со морничави скелети од мртви корални гребени. Ова не е сценарио за филмска катастрофа, туку реална слика за светот кон кој се стремиме додека глобалното затоплување се зголемува, а политичката волја за справување со климатската криза се намалува, предупредуваат научниците. Серија извештаи објавени во текот на изминатиот месец прикажуваат мрачна иднина, при што најлошите влијанија од климатската криза се случуваат децении порано од предвиденото, објавува CNN.
Иако земјите во светот се обврзаа да го ограничат глобалното затоплување на 1,5 степени Целзиусови над прединдустриските нивоа во Парискиот договор од 2015 година, нивните планови за намалување на емисиите на стакленички гасови се, според најновата анализа, целосно недоволни за да се постигне таа цел и да се спречат најлошите последици од климатските промени.
Целта од 1,5 степени е „недостижна“
Меѓународната агенција за енергија (ИЕА) во среда изјави дека ветувањето од 1,5 степени сега е „недостижна“ бидејќи енергетски зависниот свет продолжува да се потпира на фосилни горива. Обединетите нации дојдоа до истиот заклучок во својот годишен извештај „Јаз во емисиите“, кој покажа дека светот е на добар пат да се затоплува за 2,3 до 2,5 степени овој век – и тоа само ако владите ги спроведат своите најнови ветувања. Во спротивно, се соочуваме со затоплување од околу 2,8 степени, со 20% шанса да надмине 3 степени.
Од друга страна, ова може да се смета и за успех; во 2015 година, кога беше потпишан Парискиот договор, светот беше на добар пат да се затоплува за дури 4 степени. „Секако мислам дека тука има малку самодоволство – заменивме доволно фосилни горива со чиста енергија за драматично да ги намалиме климатските ризици во текот на целиот живот“, рече Ким Коб, климатски научник на Универзитетот Браун. Но, таа предупредува дека човештвото сè уште се трка кон неодржлива иднина.
Како изгледа еден свет потопол за 3 степени?
Светот досега се затопли за околу 1,4 степени Целзиусови, а веќе гледаме невидени временски екстреми, како што е топлотниот бран од 2021 година што уби стотици луѓе во Соединетите Американски Држави и Канада.
Затоплувањето над 2 степени може да предизвика катастрофални и потенцијално неповратни пресвртни точки, како што е колапсот на ледените покривки, што ќе доведе до разорно зголемување на нивото на морето што би ги поплавило крајбрежните градови. Даниел Свејн, климатски научник на Универзитетот во Калифорнија, Беркли, го опишува светот потопол од 2 до 3 степени како „катастрофален“.
„Свет за 3 степени потопол – само за да ви дадам некои опипливи слики за тоа како изгледа тоа – е свет каде што нивото на морето е метри повисоко отколку што е денес, каде што опстанокот на глобалните мегаградови е сериозно загрозен“, рече Свејн. „Ова е свет каде што гледаме широко распространети, чести појави на историски невидени поплави и суши. Ова е свет каде што ги губиме речиси сите наши планински глечери и почнуваме да гледаме масовна дестабилизација на ледените покривки на Гренланд и Западен Антарктик. И тоа е само кратка листа“, додаде тој.
Не е доволен напредок
Џори Рогељ од Империјал колеџ во Лондон, кој работел на секој извештај на ОН за емисиите од 2010 година, вели дека проекциите за идно затоплување се намалени со текот на времето, бидејќи земјите презедоа чекори за намалување на емисиите. „Глобалното затоплување е намалено за 1 степен од нашите очекувања… Тоа е добра вест“, рече Рогељ.
Но, тој брзо додаде: „Оваа година е прв пат – кога ги разгледуваме сите опции што ги имаме на располагање за намалување на емисиите – повеќе не наоѓаме технички изводливи патишта што би го ограничиле затоплувањето на 1,5 степени Целзиусови.“
Рогељ вели дека траекторијата од 2 до 3 степени е „исклучително опасна“ за секоја земја, но особено за земјите во развој кои имаат најмалку ресурси за прилагодување. Екстремните временски настани, од смртоносни пожари во САД и Европа до разорни топлотни бранови во Пакистан и поплави во Виетнам, покажуваат дека земјите сè уште не успеваат да се прилагодат.
„Со оглед на доказите што ги гледаме, навистина не би сметал дека ништо помеѓу 2 и 3 степени е подносливо за живот“, рече тој. „Колку повеќе учиме, толку полошо изгледа.“
Неизвесна иднина
Некои истражувачи предупредуваат дека сè уште не можат да се исклучат сценарија за уште поголемо затоплување. Климатологот Кејт Марвел објаснува дека климатскиот систем е неверојатно сложен. „Сосема е можно повратните јамки во циклусот на јаглерод да резултираат со поголемо затоплување од очекуваното“, рече таа, наведувајќи сценарија како што се сушењето на амазонската дождовна шума или топењето на арктичкиот пермафрост, што би ослободило огромни количини на стакленички гасови.
„Дури и 2 до 3 степени Целзиусови се застрашувачки“, изјави таа за CNN. Затоплувањето што го видовме досега веќе предизвикува сериозни нарушувања, а влијанијата не се зголемуваат линеарно. „Покачувањето на нивото на морето не е голема работа сè додека не ги преоптовари вашите одбрани од поплави. Сушата е поднослива сè додека вашиот град или фарма не остане без вода“, објасни таа. „Мило ми е што постигнавме напредок, но не можеме да се опуштиме, да си честитаме и да мислиме дека ќе бидеме безбедни.“
