Ешли Сукру имала само 14 години кога една другарка од средно училиште забележала дека има седа коса.
Од тој момент, таа со години била несигурна во врска со својот изглед.
„Веднаш помислив: „Не, не можам да имам седа коса, имам само 14 години. За време на паузата за ручек, отидов дома да ја проверам косата и забележав неколку седи влакна. Бев многу вознемирена“, се сеќава Ешли.
Канаѓанката, која сега има 28 години, ги молеше своите родители да ѝ дозволат да ја обои косата.
„Кога се обидувате да се вклопите, седите влакна дефинитивно не се нешто што ќе ви помогне да се вклопите. Се обидов да го сокријам тоа“, вели Ешли.
Дали луѓето стануваат седи порано овие денови?
Експертите велат дека генетиката е најважниот фактор во одредувањето кога ќе се појават седите влакна.
Анализата покажа дека генетиката е исто така причина за седата коса на Ешли.
Нејзината мајка исто така почнала да седи на 14 години, а нејзината баба на околу 17 години.
Лекарите велат дека гледаат сè поголем број млади пациенти, претежно во раните дваесетти и триесетти години, кои почнуваат да седат.
Кај луѓето кои водат здрав начин на живот, седата коса обично започнува околу 35-годишна возраст кај белците, а околу една деценија подоцна кај Азијците и Африканците.
Седењето на косата пред овие возрасти се смета за прерано.
Тоа значи пред 20-годишна возраст кај белците, пред 25-годишна возраст кај Азијците и пред 30-годишна возраст кај Африканците.
Овие возрасти се одредени поради различните начини на кои гените ја контролираат пигментацијата на фоликулите на косата кај различни раси, а овој процес се забавува кај некои раси подоцна во животот.
„На овој начин знаеме кога да бараме други причини и кога седата коса може да се смета за нормален дел од стареењето“, објаснува Сермед Меџер, матичен лекар во Обединетото Кралство (Велика Британија).
Зошто косата станува сива?
Нова коса расте од фоликулите на косата во кожата, кои се дом на меланоцитни клетки кои го произведуваат пигментот меланин.
Меланоцитите произведуваат два вида меланински пигмент: еумеланин, кој е одговорен за кафеавите и црните тонови на косата, и феомеланин, кој ги одредува црвеникавите и жолтеникавите нијанси.
Овие пигменти, исто така, ја одредуваат бојата на кожата и очите.
Истражувањето за клеточното стареење спроведено од тим на Универзитетот во Њујорк во Соединетите Американски Држави (САД) покажа дека како што косата старее, паѓа и повторно расте, сè поголем број меланоцитни матични клетки произведуваат помалку пигмент.
Овие матични клетки престануваат да се движат околу фоликулите и не созреваат во зрели меланоцити.
Без производство на пигмент, косата станува сива, бела или сребрена.
Може ли недостатоците во исхраната да предизвикаат предвремено седење на косата?
Научниците во САД и Бразил открија дека матичните клетки кои ја контролираат бојата на кожата и косата можат да бидат оштетени од силен стрес.
Сепак, експертите, исто така, истакнуваат дека предвременото сивење на косата може да биде знак на недостатоци во исхраната на кои треба да се обрне внимание.
Недостатокот на витамини Д и Б12, бакар, железо, цинк и фолна киселина се поврзува со рано сивење на косата, а ниските нивоа на витамин Б12 се сметаат за една од најчестите причини.
Витаминот Б12, познат и како кобаламин, игра клучна улога во производството на здрави црвени крвни зрнца кои носат кислород низ целото тело, вклучително и до фоликулите на косата.
За да се одржи производството на пигмент, потребно е фоликулите да бидат добро снабдени со кислород.
„Б12 главно се наоѓа во производи од животинско потекло, па затоа ако бев целосен веган и не земав додатоци, прво би ги проверил нивоата на овој витамин“, вели д-р Меџер.
Бакарот е исто така важен, бидејќи ја активира тирозиназата (монофенол монооксигеназа), ензим кој помага во синтезата на меланин.
Добри извори на бакар се школките, семките од сусам, темнолистните зеленчуци и црниот дроб од говедско и јагнешко месо.
Сепак, експертите предупредуваат дека премногу одредени минерали, како што се цинкот и витаминот Ц, може да се мешаат во апсорпцијата на бакар и да придонесат за недостаток на бакар.
„Многу луѓе земаат додатоци на цинк во последниве години за да го зајакнат имунолошкиот систем, особено за време на пандемијата на коронавирус“, вели Марија Марлоу, нутриционист и авторка која почнала да седи во своите 20-ти години.
„Ако вашите додатоци не се добро избалансирани, можеби истовремено ги осиромашувате и вашите резерви на бакар“, објаснува таа.
„Ако сакате да земате додаток на цинк, треба истовремено да земате и бакар.“
Прекумерниот внес на железо, па дури и витамин Ц, исто така, може да ги намали нивоата на бакар, додава таа.
Доколку предвременото сивење е предизвикано од недостаток на минерали, обично се присутни и други симптоми, велат лекарите.
„На пример, ако има недостаток на бакар, може да се појави зголемување на телесната тежина, проретчување на косата и осип.
„Може да почувствувате и екстремен замор и исцрпеност, како и чувствителност на студ“, вели д-р Мејџор.
Лабораториските тестови на Марија Марлоу открија дека таа имала недостаток на бакар, железо и јод.
Таа, исто така, направила тестови за тешки метали, за кои вели дека можат да предизвикаат предвремено сивење со тоа што се мешаат во апсорпцијата на минерали.
Резултатите покажаа дека таа имала покачено ниво на олово и кадмиум.
Поради индустријализацијата, сите сме изложени на тешки метали до одреден степен, кои може да се најдат во воздухот што го дишеме и храната што ја јадеме.
„На пример, некои видови риби содржат значително повеќе жива од другите“, објаснува Марлоу.
„Проблемот се јавува кога внесуваме поголеми количини отколку што телото може да ги обработи во даден момент.“
Може ли здравата исхрана да ја врати вашата природна боја на косата?
Истражувањето спроведено од Универзитетот Колумбија во САД покажа дека новата коса може да порасне повторно во својата природна боја кога нивото на стрес е намалено.
Исто така е можно кога седата коса е резултат на недостаток на хранливи материи, велат лекарите.
„Но, ова не е можно за огромното мнозинство луѓе чија причина е генетиката“, вели д-р Меџер.
Недостатокот на минерали најдобро се компензира со храна богата со хранливи материи, а додатоците во исхраната можат да помогнат кога одредена храна не е достапна или не може да се консумира од различни причини.
Сепак, пред да се прибегне кон додатоци во исхраната или промени во исхраната, лекарите нагласуваат дека секогаш треба да се прават тестови за да се утврди точно што се случува во телото.
„Ако откриеме дека нивоата на витамин Б12 се ниски и го компензираме тоа, тогаш пигментот може да се врати.
„Истото важи и за нарушувањата на бакарот, витаминот Д и тироидните хормони“, објаснува д-р Меџер.
„Дури и ако косата не се врати во првобитниот изглед, појавата на седа коса може да се забави или дури и да се запре, особено ако, на пример, го контролираме оксидативниот стрес.“
Сепак, експертите предупредуваат дека не постои универзален лек за враќање на природната боја на косата.
Марија Марлоу вели дека забележала промени во нејзините седи влакна откако го намалила внесувањето храна за која се знае дека содржи тешки метали.
Таа истакнува дека ѝ биле потребни најмалку три месеци за да забележи разлика, иако не била во можност целосно да ја елиминира целата седа коса.
Исто така, се препорачува консумирање овошје и зеленчук богати со антиоксиданси кои помагаат во неутрализирањето на слободните радикали, молекули кои придонесуваат за оксидативен стрес што може да ја оштети ДНК и да предизвика опаѓање на косата и предвремено сивост.
„Оксидативниот стрес може да биде предизвикан и од чад од тутун, психолошки стрес, прекумерен внес на алкохол и престој во премногу загадена средина“, вели д-р Меџер.
Марлоу вели дека откако се породила минатата година, добила неколку седи влакна бидејќи го прекинала својот дневен режим.
Во случајот на Ешли, исхраната не можеше да ја промени нејзината генетика, но таа ја промени нејзината перспектива за изгледот.
Нејзината сребрена коса сега е дел од нејзиниот идентитет и таа собра заедница на млади луѓе на социјалните медиуми кои ги предизвикуваат воспоставените поими за убавината и стареењето.
„Кога почнав да објавувам на TikTok и Instagram, открив многу жени на мои години кои ја оставаа својата седа коса да расте“, вели Ешли.
„Се надевам дека ќе можам да инспирирам многу повеќе жени да ја прифатат својата седа коса.
„Наместо да велиме „седата коса е грда“ или „седата коса е знак на возраст“, можеме да кажеме „седата коса е моќна, седата коса е став“.
„Тоа е дел од тоа кој си.“
