ИСЛАНД ја должи својата релативно блага клима на клучна мрежа од океански струи кои ја транспортираат топлината до Северниот Атлантик. Без нив, островот би бил многу постуден и посклоен кон бури. Соочена со сè поголеми докази дека системот би можел да се распадне, исландската влада презеде невиден чекор прогласувајќи го ризикот за закана по националната безбедност, лансирајќи го она што го нарекува „егзистенцијална закана“, објавува CNN.
„Нашата клима, економија и безбедност се длабоко испреплетени со стабилноста на океанските струи околу нас“, рече Јохан Пал Јохансон, министер за животна средина, енергија и клима на Исланд.
Тоа е Атлантската меридијална превртувачка циркулација, попозната по својот акроним AMOC. Системот работи како џиновска океанска транспортна лента, влечејќи топла вода од тропските предели и јужната хемисфера кон север. Таму, водата се лади, станува погуста, тоне на дното, а потоа се враќа на југ, одржувајќи ја климатската рамнотежа.
Заканата од колапс
Колапсот на AMOC е сценариото од кое научниците најмногу се плашат. Сè поголем број истражувања потврдуваат дека овој клучен систем забавува бидејќи глобалното затоплување ја нарушува деликатната рамнотежа на топлината и соленоста од која зависи. Иако науката сè уште не е сигурна точно кога би можел да се случи колапсот, некои студии предвидуваат дека тоа би можело да се случи уште во овој век.
Прекинувањето на AMOC „веќе не може да се смета за ризик со мала веројатност со оглед на развојот на науката во последните години“, рече Стефан Рамсторф, физички океанограф и климатолог на Универзитетот во Потсдам.
Последици за целиот свет
Последиците од колапсот би биле катастрофални и би се чувствувале низ целиот свет, пишува CNN. Ова би предизвикало огромни промени во времето и климата, вклучително и зголемување на нивото на морето по должината на бреговите на САД и Европа, нарушување на монсунските системи клучни за Азија и Африка и екстремно студени зими во Европа. Според некои модели, морскиот мраз би можел да се прошири дури на југ до брегот на Велика Британија.
Исланд би бил „близу епицентарот на сериозно регионално ладење“, што значи дека би можел да биде обвиен во морски мраз, објасни Рамсторф. Ова е она што исландскиот министер Јохансон го нарекува „егзистенцијална закана“, истакнувајќи дека колапсот на AMOC би можел да ја уништи инфраструктурата, транспортот и клучните индустрии како рибарството.
Прашање на национален опстанок
Откако истражувањето објавено во август покрена „сериозни загрижености“, министерот Јохансон ја информираше владата за најновите научни сознанија. Во септември, Советот за национална безбедност на Исланд прогласи потенцијален колапс на AMOC за ризик по национална безбедност – прв пат на климатска закана ѝ е дадена таква ознака во земјата.
Одлуката „ја одразува сериозноста на проблемот и гарантира дека проблемот ќе го добие вниманието што го заслужува“, рече Јохансон. Во пракса, ова значи координиран одговор на највисоко ниво за да се разбере заканата и да се спречат и ублажат најлошите последици.
Научникот Стефан Рамсторф ја пофали одлуката на Исланд, истакнувајќи дека другите земји треба да го следат примерот бидејќи последиците би се почувствувале глобално, од уништени посеви до катастрофални поплави. За Исланд, оваа одлука претставува пресвртница во разбирањето на климатските ризици.
„Она што го знаеме е дека сегашната клима може да се промени толку драстично што би можело да стане невозможно за нас да се прилагодиме“, рече Јохансон. „Накратко, ова не е само научна грижа – туку е прашање на национален опстанок и безбедност.“
