Европската Унија се подготвува за следниот бран на проширување и моментумот за поголема ЕУ постои, но не секоја земја-кандидат се движи со исто темпо. Ова е клучниот заклучок од годишниот извештај за проширувањето што го претстави Европската комисија, во кој се оценува напредокот на десет држави аспиранти: Украина, Молдавија, Грузија, Србија, Албанија, Црна Гора, Северна Македонија, Босна и Херцеговина, Косово и Турција.
Додека некои, како Турција и Грузија, се во суштина замрзнати во својот процес, европската комесарка за проширување, Марта Кос, изјави дека 2026 година ќе биде „момент на вистината за сите земји кандидати“.
Еве каков е изгледот за секој од претендентите:
Црна Гора и Албанија: Водечкото дуо
Европската комисија го истакнува брзиот напредок на Црна Гора и Албанија.
- Црна Гора, која ги започна преговорите во 2012 година, се смета за лидер во регионот. Земјата би можела да ги заврши преговорите до крајот на 2026 година доколку реформите продолжат. Во извештајот се наведува дека Црна Гора покажала „континуирана политичка посветеност“ и „произвела опипливи резултати“. Сепак, се забележува дека демократските институции остануваат кревки. Комисијата бара подобри резултати во кривичните прогони за корупција на високо ниво, ефикасност на судството, како и итно усогласување на визната политика со ЕУ, барајќи Подгорица да ги прекине договорите за безвизен режим со земји чии граѓани бараат визи за ЕУ.
- Албанија, кандидат од 2014 година, би можела да заврши до крајот на 2027 година. Извештајот бележи значителен напредок во реформите во правосудството и борбата против организираниот криминал. Сепак, како клучни услови остануваат борбата против корупцијата и решавањето на политичката поларизација и институционалниот дијалог.
Украина и Молдавија: Брз напредок, тешки реформи
- Украина, која има цел да го заврши процесот до 2028 година, мора да ги забрза реформите. Земјата покажа „извонредна отпорност и силна посветеност“ и покрај тековната руска агресија. Брисел предупреди на какво било „назадување“ во напорите за борба против корупцијата, откако претседателот Зеленски беше принуден да ги повлече потезите за намалување на независноста на агенциите за борба против корупција.
- Молдавија се соочи со „невидени предизвици“ поради руската војна, обидите за дестабилизација и заканите за енергетската безбедност. И покрај ова, комесарката Кос изјави дека „Молдавија го направи најголемиот напредок во една година од сите кандидати“.
Србија и Босна и Херцеговина: Забавени реформи
- Србија е остро критикувана. Комисијата жали што спроведувањето на реформите е „значително забавено“. Извештајот укажува на „анти-ЕУ наратив евидентен не само во српските медиуми, туку и користен од политички функционери, вклучително и на највисоко ниво“. Српските власти се повикани „да преземат многу поголема одговорност“ за објективно комуницирање за ЕУ и да се спротивстават на дезинформациите. Премиерката Ана Брнабиќ се согласи со критиките дека реформите се забавени и дека наративот кон ЕУ мора да се промени.
- Босна и Херцеговина исто така бележи забавени реформи поради политичките кризи. Сепак, регистриран е и опиплив напредок, како што е усогласувањето на законодавството за заштита на податоци и потпишувањето договор со Фронтекс. Клучен предизвик останува спроведувањето на судските реформи.
Северна Македонија: Пофалби за надворешната политика, услов за Уставот
За Северна Македонија, извештајот носи и пофалби и јасни услови.
- Пофалба: Земјата е пофалена за одржувањето на целосна усогласеност со заедничката надворешна и безбедносна политика на ЕУ, вклучително и за војната на Русија против Украина. Ова, според извештајот, испраќа „силен сигнал за нејзиниот стратешки избор за пристапување во ЕУ“ и покажува дека земјата е „доверлив партнер“. Пофалени се и добрите односи со другите земји од проширувањето и ангажманот во регионалните иницијативи.
- Услов: Комисијата ја повика земјата „да ги усвои релевантните уставни измени“ потребни за напредок, како што е „вклучување во Уставот на граѓаните кои живеат во границите на државата и кои се дел од други народи, како што се Бугарите“.
Грузија и Турција: „Кандидати само по име“
Сликата за Грузија е мрачна, бидејќи владата се сврте кон Москва и изврши притисок врз опозицијата. Комесарката Кос изјави: „Грузија нема одржлив пат кон ЕУ во оваа фаза… Таа сега е земја кандидат само по име“.
Турција исто така бележи „дополнително назадување“ во однос на основните права и владеењето на правото.
Иднината на проширувањето: ЕУ научи лекција
Европската комисија за првпат ја истакна потребата идните договори за пристапување да содржат „посилни заштитни мерки“ против неисполнување на обврските. Според многу набљудувачи, ЕУ научила „болна лекција“ од земји како Унгарија, кои го попречуваат работењето на блокот додека назадуваат во владеењето на правото.
Брисел, исто така, размислува дали на новите членки треба да им се задржи правото на вето во области како што е надворешната политика, неколку години откако ќе се приклучат.
