Краткиот одговор е – не може. Но, ниту вештачката интелигенција не е баш за фрлање, како што покажуваат некои експерименти.
Депресија, изгорување, навидум нерешливи животни проблеми… Се потешко е да се најде некој, дури и во семејството, кој би слушал нечии проблеми, а психотерапевтите имаат многу работа, пренесува Дојче веле.
Дали четботите, контролирани од механизми за вештачка интелигенција, можат да помогнат во такви случаи?
Јохана Ленер, професорка по клиничка психологија и психотерапија на Универзитетот во Ерланген-Нирнберг, вели дека тоа може да помогне донекаде, особено за младите.
Пред се, затоа што ваквите портали се лесно достапни, што значи дека ќе биде многу полесно да се одлучите барем на тој начин да побарате помош. Затоа, според професорот Ленер, тоа е решение „за луѓето кои чувствуваат отпор да одат на психотерапија, или поради стравот да не бидат „означени“ како ментално болни или поради тоа што се срамат да зборуваат за одредени работи воопшто“.
Нејасни поплаки, а потоа глупави совети
Но, во исто време, таа предупредува: модулите за вештачка интелигенција се далеку од професионална помош, дури и кога станува збор за бихејвиорална терапија, а особено за психоанализа.
Мал експеримент на платформата ChatGPT јасно го покажа ова во случај на можна клиничка депресија. Доколку корисникот се жали само дека „ништо не го прави среќен“ и дека „би сакал да лежи во кревет цел ден“, но и дека „не може да заспие“, компјутерот дава само „паметни“ совети дека можеби би било добро да се прошета на свеж воздух или да го смени менито.
Само ако корисникот му ја испрати на компјутерот речиси целата листа на симптоми на депресија од медицинскиот лексикон (замор, раздразливост, летаргија, нарушување на спиењето, недостаток на апетит…), дури тогаш нешто ќе „кликне“ во компјутерот и тој ќе ги препознае симптомите.
Па дури и тогаш, одговорот ќе биде: „Би било добро да разговарате за тоа со лекар или терапевт за да ја добиете вистинската поддршка“.
Од друга страна, секој поискусен терапевт веднаш би ги препознал првите индикации за овие симптоми.
Подобро од експерти?
Сепак, научниците спроведоа мал тест (Кога ЕЛИЗА се среќава со терапевти) во врска со советувањето за парови. Двојките морале да проценат дали одговорот на едно од нивните прашања го напишал психотерапевт или вештачка интелигенција.
Одговорите ги напишаа 13 терапевти, а наспроти нив ChatGPT. Прашањата и одговорите беа оценети од 830 учесници во експериментот – со изненадувачки исход. Имено, проценката беше дека ChatGPT дава подобри одговори и дава појасни и поконкретни совети од терапевтите.
За професорот Ленер, ова во никој случај не е доказ за ефикасноста на вештачката интелигенција во психотерапијата.
А Ласе Зандер, раководител на одделот за медицинска социологија на Универзитетот во Фрајбург, не гледа јасни докази во овој експеримент: „Терапијата со парови не е каков било вид психотерапија. Целта на терапијата е да се намалат симптомите на менталните болести“, потсетува професорката.
Терапијата за парови обично се сведува на советување во врска со нивните очигледно нарушени односи – и токму тука „вештачката интелигенција“ може да помогне до одреден степен.
Помош, но не и замена
Професорот Зандер, исто така, не е целосно против вештачката интелигенција во случај на ментални нарушувања: „Таа има огромни предности: не троши ресурси, достапна е деноноќно и секој може релативно анонимно да се обрати до неа, што е корисно за луѓето кои се плашат да бидат стигматизирани“.
Зашто, според неговото искуство, „многу луѓе со ментални нарушувања не одат на психотерапевт дури и кога таа помош е бесплатна“.
Сепак, тој во компјутерот гледа само дополнителна помош за „вистинската“ терапија. Во бихејвиоралната терапија може да личи на вежби, во психоанализата може да биде еден вид замена достапна деноноќно.
Честопати е проблем психотерапевтите да им соопштат на своите пациенти дека одат на одмор. Во минатото, богатите пациенти дури и го придружувале Зигмунд Фројд до неговото место за одмор, но тоа денес не е никакво решение.
