Пред петнаесет години, ветувањата за дигитална иднина ечеа низ училниците во Македонија. Проектот „компјутер за секое дете“, најавуван како револуционерен чекор што ќе ја катапултира земјата во ерата на модерното образование, денес звучи како далечно ехо на неисполнетите соништа. Денес, петнаесет години подоцна, разговорот се врати на самиот почеток, на наједноставното и најфундаменталното барање: учебник за секое дете. Оваа регресија, од лаптопи до хартија, е тажна, но иронична слика за дигитализацијата во Македонија.
Проектот „компјутер за секое дете“, инициран околу 2007 година, беше амбициозен и скап потфат. Со инвестиција од десетици милиони евра, беа набавени илјадници компјутери со цел секој ученик да има пристап до дигитални алатки и знаење. Идејата беше благородна – да се премости дигиталниот јаз, да се модернизира наставата и да се оспособат младите генерации за предизвиците на 21-от век. Училниците накратко беа исполнети со нова технологија, а медиумите со оптимистички најави за образовна ренесанса.
Сепак, реалноста брзо ги демантираше големите очекувања. Несоодветната инфраструктура, недостатокот на обука за наставниот кадар, проблемите со одржувањето и брзото застарување на технологијата го претворија проектот во скапа и неуспешна авантура. Компјутерите, наместо прозорец кон светот, за многумина станаа неупотребливи предмети што собираат прашина во училишните кабинети. Во рок од една деценија, од големата дигитална револуција останаа само сеќавања и предупредување за тоа како не треба да се спроведуваат реформите.
И додека спомените за компјутерите бледнеат, македонското образование се соочи со нов, но и парадоксално постар проблем – недостатокот на учебници. Во последниве неколку години, учениците и родителите секој почеток на учебната година го дочекуваат со неизвесност. Доцнење во испораката, недостиг на учебници за одредени предмети и одделенија, како и дотраени и оштетени книги станаа редовна појава.
Иронијата е очигледна и болна. Општеството кое пред деценија и пол зборуваше за дигитални содржини и интерактивна настава, денес се бори да го обезбеди основното средство за учење – печатениот учебник. Во ера кога светот зборува за вештачка интелигенција во образованието, македонските ученици се принудени да учат од фотокопирани листови или воопшто да немаат пристап до наставните материјали.
Обидите за нова дигитализација, овојпат преку дигитални учебници, исто така наидоа на поделени мислења и проблеми во имплементацијата, повторувајќи дел од грешките од минатото. Повторно се поставија прашањата за подготвеноста на системот, за социјалниот аспект и достапноста на уреди за сите ученици, како и за дидактичката оправданост на замената на печатените со дигитални материјали.
Патот од „компјутер за секое дете“ до „учебник за секое дете“ не е само приказна за два проекти. Тоа е симбол за еден систем кој честопати им дава предност на помпезните, но површни решенија, наместо на суштинските и темелни реформи. Тоа е доказ дека технологијата сама по себе не е магично стапче доколку не е придружена со јасна визија, стратегија и континуирано вложување во човечкиот капитал и инфраструктурата.
Денешната борба за учебник е отрезнувачки потсетник дека пред да се стремиме кон дигиталните врвови, мораме да ги поставиме цврстите темели на образованието. За да изградиме вистински модерно и квалитетно образование, првиот чекор е да се осигураме дека секое дете го има она основното – знаењето на дланка, макар и на хартија. Дури потоа, со научени лекции од минатото, можеме паметно и одржливо да чекориме кон дигиталната иднина.
