ЗЕМЈОТРЕСОТ е крајно непријатно искуство бидејќи доаѓа ненадејно и може да има крајно разорни последици.
Но, во некои области на светот, земјотресот често предизвикува цунами, што може да биде исто толку или дури и поразорно од земјотресот. Што точно е цунами и како настанува?
Зборот цунами доаѓа од јапонскиот јазик и значи „бран во пристаништето“ и всушност многу добро опишува што точно е тоа. Официјално, цунами е морски бран (или неколку) со голема амплитуда, кој е предизвикан од земјотрес, вулканска ерупција или други атмосферски нарушувања.
Иако можат да се појават насекаде во светот, тие најчесто се појавуваат во Тихиот и Индискиот Океан, области каде што има голем број тектонски раседи и кои се сеизмички многу активни.
Цунами може да се појават во секое време од годината, но се почести во текот на зимата, пишува „Зимо“.
ЗОШТО СЕ СЛУЧУВА ЦУНАМИ?
Најчеста причина за цунами е земјотрес кога има нагло движење на морското дно, што доведува до појава на големи бранови на површината на океанот.
Исто како сеизмички бран, цунамито се шири многу брзо. Според научниците, бранот цунами може да достигне брзина од 800 километри на час. На отворено море, иако може да се почувствуваат, цунамито често се ниски и ја покажуваат својата вистинска сила и големина кога ќе пристигнат поблиску до брегот каде што длабочината е помала. Тогаш бранот се забавува и неговата амплитуда се зголемува. Колку е помала длабочината на морето во близина на брегот, толку е поголема висината на бранот. Така, не е невообичаено цунамито да достигне висина од неколку десетици метри.
Тие поради својата висина и сила можат да нанесат големи штети на инфраструктурата и зградите, како и да загрозат безброј човечки животи.
ИСТОРИЈА НА КАТАСТРОФАТА
Цунамито беа причина за некои од најлошите катастрофи во историјата.
Едно од најпознатите цунами регистрирани во поновата историја се случи во Индискиот Океан во 2004 година како резултат на земјотресот со јачина од 9,15 степени според Рихтеровата скала што го погоди индонезискиот остров Суматра на 26 декември. Се верува дека цунамито убило околу 275.000 луѓе и предизвикало голема штета во областа од Индонезија, преку Тајланд, Шри Ланка, Индија, Малдиви и сè до Сомалија во Африка.
По земјотресот беше покрената иницијатива за создавање мрежа на сензори кои ќе ја предупредат целата област за претстојното цунами и на тој начин барем ќе го намалат бројот на човечки жртви.
Уште едно неодамнешно цунами остана запаметено по својата сила. Станува збор за цунамито што ја погоди Јапонија на 11 март 2011 година. година по земјотресот со јачина од девет степени според Рихтеровата скала, кој беше причина за смртта на повеќе од 20.000 луѓе.
Ова цунами стана многу попознато поради штетата што ја предизвика во нуклеарната централа Фукушима Даичи, која го исклучи системот за ладење на реакторите, ги прегреа и испушти значително количество радиоактивна пареа во атмосферата. Поради обемот на штетата и нејзините последици, инцидентот беше означен како нуклеарна несреќа и електраната беше исклучена.
ДАЛИ Е МОЖНА ЗАШТИТА?
Постојат неколку начини да се заштитите од цунами.
Една од нив е сензорска мрежа која сигнализира појава и приближување на цунами до област, што им овозможува на жителите да се евакуираат од загрозените области на повисоките места и на тој начин да го намалат ризикот од смрт.
Научниците ја испитуваат и можноста за изградба на одбранбени брани на брегот, со што би се намалила моќта на цунамито и со тоа би се намалиле материјалните штети и човечките жртви.
Но, најбезбедно е да научите да ги препознавате знаците на цунами.
КАКО ДА ГО ПРЕПОЗНАЕТЕ ДОАЃАЊЕТО НА ЦУНАМИ?
Покрај официјалните предупредувања кои можат да дојдат по силен земјотрес, добро е да знаете како да ги препознаете знаците на потенцијално цунами, особено ако не сте во областа директно погодена од земјотресот.
Ненадејно повлекување на водата: Ако видите дека водата на брегот наеднаш се повлекува, тоа може да биде знак дека се приближува цунами. Тоа не се однесува на повлекувањето кое се гледа при промената на плимата, туку на наглото повлекување на водата и неколку десетици метри.
Шок бран: Голем број од оние кои загинаа во 2004 година загинаа бидејќи останаа на брегот за да го снимат големиот ударен бран што се појави на хоризонтот. Ако видите голем бран кој се приближува до брегот, висок и до 30 метри, тоа може да биде цунами. Веднаш треба да го напуштите брегот и да барате повисоки места.
Звук: Цунамито може да произведе звуци кои потсетуваат на татнеж или гром. Во комбинација со ударниот бран на хоризонтот, веројатно е цунами.
Било кој од овие знаци е сигурен знак дека веднаш треба да се оддалечите од брегот и да побарате безбедно место.
