Јужниот пол на Сонцето, претходно неистражен регион на нашата ѕвезда, е за прв пат снимен на зачудувачки слики од вселенското летало „Солар Орбитер“.
Заедничка мисија на Европската вселенска агенција (ЕСА) и НАСА ѕирна подалеку од рамнината на орбитата на Сонцето, снимајќи ги првите слики од неговите мистериозни поларни региони. Револуционерните набљудувања открија хаотичен мозаик од магнетна активност на полот на Сонцето, за кој научниците веруваат дека е клучен за разбирање како магнетното поле на Сонцето се менува приближно на секои 11 години.
„Денес, за прв пат во историјата, му покажуваме на човештвото слики од полот на Сонцето“, рече професорката Керол Мандел, директорка за наука на ЕСА.
The First Glimpse of the Sun's South Pole Ever.
— Amazing Astronomy (@AmazAstro) June 11, 2025
ESA has just released the first ever images of one of the Suns Poles taken by its Solar Orbiter spacecraft . Taken in UV which highlights the Sun's "atmosphere".
A region not seen before from Earth or previous spacecraft.
This is… pic.twitter.com/jyRhQOqKQ9
„Сонцето е нашата најблиска ѕвезда, извор на живот, но и потенцијална закана за современите вселенски и енергетски системи на Земјата, па затоа е клучно да разбереме како функционира и да научиме да го предвидиме неговото однесување. Овие уникатни слики од мисијата „Солар Орбитер“ го означуваат почетокот на нова ера на соларната наука.“
Мисијата вредна 1,3 милијарди долари (околу 1,1 милијарда евра), која започна во 2020 година, направи слики од јужниот пол на Сонцето кон средината на март, кога вселенското летало беше под агол од 15 степени под екваторот на Сонцето, овозможувајќи прво набљудување на полот на Сонцето од тој агол.
Иако Земјата има трајни магнетни полови, магнетното поле на Сонцето се менува на секои 11 години, или барем така се случува, и тогаш достигнува врвна активност, со најмногу сончеви дамки и ерупции.
Првите магнетни мерења од Солар Орбитер открија фрагментиран мозаик од региони со северен и јужен поларитет на површината на Сонцето. Овој модел беше предвиден со компјутерски симулации, но сè уште не е потврден со директно набљудување. Научниците велат дека следењето на драматичните промени во магнетното поле на половите ќе биде клучно за поточни прогнози за циклусот на Сонцето.
„Не знаевме точно што да очекуваме од овие први слики, половите на Сонцето беа буквално terra incognita“, рече професорот Сами Соланки, раководител на инструментот за мапирање на магнетното поле и директор на Институтот Макс Планк за истражување на Сончевиот систем во Германија.
Магнетниот циклус на Сонцето се случува затоа што не ротира како цврсто тело – неговиот екватор ротира побрзо (на секои 26 дена) од неговите полови (на секои 33 дена). Оваа разлика ги растегнува и извиткува магнетните полиња сè додека не станат толку нестабилни што поларитетите се обратни.
„Атмосферата на Сонцето и неговото однесување се целосно обликувани од магнетното поле и неговите промени. Од релативно мирна ѕвезда, Сонцето се трансформира во високо активен и динамичен објект со чести експлозии во атмосферата.
Иако моделите предвидуваа дека магнетното поле треба да биде неправилно распределено, сосема е друго всушност да се види“, вели професорката Луси Грин од Лабораторијата за вселенски науки „Мулард“ на UCL Лондон, која е вклучена во проектот од 2005 година.
За пет до шест години, Сонцето ќе влезе во својот следен период на минимална активност, кога неговото магнетно поле е најрамномерно распределено и го бележи најниското ниво на активност. Сегашните модели и предвидувања за 11-годишниот сончев циклус сè уште не се доволно прецизни за да се утврди точно кога Сонцето ќе го достигне својот врв на активност и колку ќе биде силно.
Единственото вселенско летало што претходно прелетало над половите на Сонцето била сондата „Улис“ на НАСА, лансирана во 1990 година, но таа немала камера и собирала само податоци за магнетното поле и сончевиот ветер.
„Солар Орбитер“ ќе продолжи да орбитира околу Сонцето под агол од 17 степени до 24 декември 2026 година, кога неговото следно прелетување покрај Венера ќе ја навали нејзината орбита за 24 степени, а во 2029 година вселенското летало ќе се искачи до агол од 33 степени над рамнината на планетата.
