Во случај на срцев удар, добро пружената прва помош може да спаси нечиј живот, па затоа е многу важно да знаете што да правите во ваква критична ситуација. Срцев удар се јавува кога протокот на крв во срцето престанува, главно поради блокада на коронарната (срцева) артерија. Некои од симптомите на оваа состојба може да бидат болка во градите, отежнато дишење, гадење, вртоглавица или болка во рацете, грбот, вилицата или стомакот.

Според податоците на Светската здравствена организација за 2018 година, во Македонија од срцев удар починале 3.697 лица, што претставува 19,89% од вкупната смртност во таа година. Исто така, според Институтот за јавно здравје на Република Северна Македонија, кардиоваскуларните болести, вклучувајќи ги срцевите удари, се водечка причина за смртност во земјата, со 41,6% од вкупните смртни случаи во 2020 година.

Важно е да се има предвид дека оваа болест е многу непредвидлива и дека може да му се случи на човек во секое опкружување и во секое време, дури и во сон. Навремената реакција може значително да ги зголеми шансите за преживување.

Што да направите ако имате срцев удар во општеството

1. Итни служби : Некој од присутните веднаш да се јави во итната помош (во Македонија е 194 или 112) и да ги извести за ситуацијата и дека постои сомневање за срцев удар.
2. Останете смирени : обидете се да останете смирени, бидејќи стресот може да ја влоши ситуацијата. Ако чувствувате болка во градите, нека ви помогне некој да седнете или легнете во удобна положба.
3. Нитроглицерин : Нека некој присутен да стави нитроглицерин под јазикот на лицето со симптоми на срцев удар, доколку е достапно, додека лежи. Во секој случај, најдобро е да ја чекате итната помош, бидејќи има и други состојби кои изгледаат како срцев удар, но не се.
4. Примена на CPR : Ако лицето кое доживеало срцев удар се случи да онесвести, присутните треба веднаш да започнат со реанимација (кардиопулмонална реанимација, CPR). Прво проверете го дишењето, ако нема, направете 30 компресии во средината на градниот кош, потоа 2 вештачки вдишувања и потоа повторете. Продолжете додека не пристигне помошта.
5. Дефибрилатор, доколку е достапен : Ако во близина е автоматизиран надворешен дефибрилатор (AED), нека некој присутен го користи според упатствата на уредот. Дефибрилаторот може да помогне да се врати нормалниот срцев ритам.

Што да направите ако имате срцев удар додека сте сами

1. Повикајте ги службите за итни случаи : Прво повикајте ги службите за итни случаи (194) и објаснете им дека се сомневате на срцев удар. Опишете ги симптомите на операторот (болка во градите, болка во рацете, потење, гадење, вртоглавица, отежнато дишење). Ако можеш, објасни каде си за полесно да те најдат. Не чекајте дури и ако симптомите не се драматични, бидејќи срцев удар може да стане посериозен и брзо да напредува.
2. Останете на линија со операторот : додека чекате итна помош, останете на линија со операторот. Операторот може да даде дополнителни упатства за помош и може да ви каже кога да очекувате да пристигне медицинскиот тим.
3. Обидете се да останете мирни и не го напуштајте вашето седиште : Ако чувствувате болка во градите, обидете се да останете мирни и не мрдајте премногу. Седнете или легнете во удобна положба и не паничете.
4. Известете ја саканата личност ако можете : повикајте пријател, сосед или член на семејството и информирајте ги за вашата состојба и побарајте помош во случај да не можете да дојдете до телефонот или ако изгубите свест.
5. Земете нитроглицерин : Ако имате нитроглицерин и не сте алергични, земете го и ставете го под јазикот и легнете.
6. Не се обидувајте да се возите сами : Ако се чувствувате како да имате срцев удар, не се обидувајте да се возите во болница. Срцев удар може да ја наруши вашата способност за возење, што може да биде опасно. Почекајте брза помош.
7. Не кашлајте силно : На социјалните мрежи кружат информации дека силно вдишување и силна кашлица ви овозможуваат да останете свесни додека не пристигне итна помош и да го смирите срцето. Оваа информација е неточна. Напротив, на овој начин состојбата може да се влоши и да се изгуби драгоценото време.

Три чекори од методот „погледни, слушај, почувствувај“.

Едноставен метод од три чекори – погледнете, слушајте, чувствувајте, кој може да го спаси животот на човек кој доживеал инфаркт (миокарден инфаркт), секој треба да знае како да аплицира додека ја чека итната помош.

Д-р Ивана Стефановиќ, специјалист по итна медицина во Градскиот институт за итна медицинска помош во Белград, објасни дека методот „гледај, слушај, почувствувај“ е корисен не само за помош на лице кое доживеало срцев удар, туку и за оценување на дишењето.

– Да речеме, ако некој колабирал, без оглед на вашето медицинско знаење и потребната дијагностика, дишењето сепак би се проценувало со оваа метода. И лаиците и професорите на факултетот го оценуваат дишењето со методот „погледни, слушај, почувствувај“ – вели д-р Стефановиќ.

Овој метод вклучува три чекори:

• Гледаш да видиш дали се креваат градите и стомакот
• Слушате звуци на здив
• Чувствувајте го издишениот здив на вашиот образ  (поставете го образот преку устата на лицето за да го почувствувате неговиот здив на вашата кожа)

– Доволно е што еден знак не постои, а вие разбирате дека личноста не дише. Со тоа веднаш започнувате со реанимација – објасни д-р Стефановиќ.

Според неа, проценката на свеста најлесно се оценува со прашања:

• дали ме слушаш
• дали си добро

– Доколку личноста не реагира, проверете го дишењето со методот „погледни, слушај, почувствувај“. Не го палпирајте пулсот доколку не сте лекар, бидејќи најчесто ќе го почувствувате пулсот и на овој начин ќе добиете погрешна проценка.

Тој наведува дека искуствата на лекарите од белградската Итна помош покажуваат дека повеќето граѓани генерално се плашат да не згрешат при пружањето прва помош и, всушност, нема причина за таков страв.

– Ако човекот е во несвест и не дише, нема што да расипете. Дури и ако погрешно сте процениле – дека лицето не дише и дише, компресиите на градната коска нема да го загрозат. Но, ако не дише, вашата неактивност води до смрт. Што и да правите, можеби на лошо место, купувате време додека не дојде брзата помош. Ваквите лица, според некои истражувања, имаат 30, а според други и до 60 отсто поголеми шанси за преживување. Зошто тие шанси да не ги дадам на некој за мене непознат, а камоли на некој наш близок – изјави д-р Ивана Стефановиќ.

Трендот на помлади луѓе да доживеат срцев удар не стивнува

Трендот на помлади луѓе да доживеат срцев удар не стивнува. Според д-р Немања Ѓениќ, раководител на клиниката за итна интерна медицина при ВМА, тој посочува дека сè поголем број луѓе помлади од 40 години имаат брутални срцеви удари кои често завршуваат фатално.

Д-р Ѓениќ истакнува дека најмладиот пациент во нивното одделение е млада жена на возраст од 32 години, која била примена со знаци на акутен срцев удар.

– Имаше дијабетес и недијагностициран дијабетес, што заедно со генетиката и немањето превентивни прегледи резултираше со срцев удар . За среќа, денес и е добро и убаво закрепнува – вели д-р Ѓениќ.

Како што истакнува, клиничките слики кај помладите се се потешки.

– За жал, морам да кажам дека клиничката слика е уште потешка кај помладите . Исто така, забележано е дека кај помладите луѓе, срцевиот удар често може да биде брутален и клинички исклучително тежок и може да заврши лошо. Ова е аларм кој е начин на живот! – вели д-р Ѓениќ.

Тој исто така забележува дека тоа може да доведе до фатален исход :

• несоодветна физичка активност
• злоупотреба на алкохол
• злоупотреба на психоактивни супстанции
• стрес
• не спие
• не посетување на лекар
• скриен дијабетес.