Новата мисија на НАСА, наречена Europa Clipper, која беше прогласена за најамбициозна мисија на агенцијата, беше успешно лансирана во понеделник, 14 октомври 2024 година, во 18:06 часот, од вселенскиот центар Кенеди во Флорида. Се упати кон Јупитеровата месечина Европа за да истражи едно од најинтересните места во нашиот Сончев систем што може да има услови поволни за развој на живот.
Оваа фасцинантна ледена месечина, помала од нашата Месечина, има тајна што може да го промени нашето разбирање за животот надвор од Земјата – огромен, течен океан скриен под густа кора од мраз.
Технолошки потенцијал на Europa Clipper
Europa Clipper е исклучително напредна сонда опремена со најмодерна технологија за истражување на вселената. Тоа е најголемото вселенско летало некогаш изградено од НАСА за една планетарна мисија. Долг е околу 30,5 метри, широк околу 17,6 метри и тежок околу 6000 кг. Поради големите соларни панели за собирање сончева енергија кои ќе напојуваат научни инструменти, електроника и други потсистеми, неговата површина е поголема од кошаркарското игралиште.
Неговата цел не е само да лета до Јупитер, туку и долго да орбитира околу Европа со цел детално да ја проучи нејзината површина и внатрешна структура. Сондата беше лансирана со ракетата Фалкон Хеви на SpaceX, моментално најмоќната ракета, што ја забрза доволно за на крајот да стигне до орбитата на Јупитер. На тоа патување, прво треба да прелета покрај Марс, а потоа повторно покрај Земјата, со цел да ги користи овие планети како гравитациони прашки потребни за дополнително забрзување.
По патувањето 2,9 милијарди километри, како дел од патувањето кое треба да трае околу пет и пол години, Европа Клипер треба да влезе во орбитата околу Јупитер во 2030 година. Планирано е да лета блиску до површината на Месечината 49 пати.
Огромните соларни панели треба да го снабдуваат со електрична енергија на голема оддалеченост од Сонцето, каде што количината на светлина е значително помала отколку во близина на Земјата. Тие треба да генерираат доволно енергија за напојување на сите софистицирани инструменти.
Централниот дел на сондата е нејзината научна лабораторија, која содржи серија инструменти кои ќе собираат и анализираат податоци од површината и подземјето на Европа.
Овие инструменти вклучуваат камери со висока резолуција, радар за длабоко скенирање на ледената кора и океанот под неа, инфрацрвен спектрометар за откривање на различни хемиски соединенија и магнетометар за мерење на магнетни полиња за одредување на дебелината на океанот и ледените плочи.
Што бара НАСА на Европа?
Научниците веруваат дека под ледениот слој на Европа, кој може да биде дебел од 10 до 30 километри, има течен океан.
Дијаметарот на Европа на екваторот е околу 3100 km, што е околу 90 проценти од дијаметарот на нашата Месечина, или четвртина од дијаметарот на Земјата. Научниците проценуваат дека ледената покривка на Европа е дебела помеѓу 15 и 25 километри и дека лебди на океан длабок меѓу 60 и 150 километри.
Европа се смета за океански свет и се проценува дека може да содржи двојно повеќе вода од Земјата.
Бидејќи е далеку од Сонцето и има јадро помало од Месечината, би се очекувало дека е геолошки мртов и студен и дека нејзиниот океан е целосно замрзнат. Сепак, тоа не е така бидејќи Јупитер со својата гравитација предизвикува т.н плимно масирање на Европа – постојано ја влече и „меша“ внатрешноста на Европа и создава доволно топлина преку триење за да го задржи мразот под површината течен, а јадрото евентуално геолошки активно.
Податоците од мисијата Галилео на НАСА во 1990-тите пронајдоа силни докази дека огромен, солен океан се наоѓа под ледената кора на Европа. Научниците открија и сигнали дека Европа може да содржи органски соединенија и извори на енергија под нејзината ледена површина.
Ако мисијата открие дека е погодна за живеење, тоа би било огромно откритие и би значело дека има повеќе светови погодни за живот во нашиот Сончев систем и пошироко отколку што мислевме.
„Возбудени сме што ќе ја испратиме Европа Клипер на пат да ги истражи потенцијалните населиви океански светови, благодарение на нашите колеги и партнери кои напорно работеа за да стигнат до овој ден“, рече Лори Лешин, директорка на лабораторијата за млазен погон на НАСА во Јужна Калифорнија.
Кои супстанции ќе ги бара Europa Clipper?
Трите главни научни цели на мисијата Европа Клипер се да се одреди дебелината на ледената кора на месечината на Јупитер и нејзината интеракција со океанот подолу, да се истражи неговиот состав и да се карактеризира нејзината геологија.
За да ги постигне овие цели, Europa Clipper ќе користи девет инструменти за проучување на составот на ледената кора и можните знаци на органски соединенија и хемиски елементи неопходни за живот, како што се јаглерод, водород, азот, кислород, фосфор и сулфур.
Тие, исто така, ќе бараат докази за геолошка активност на Месечината, како што се гасови или водена пареа што може да еруптира низ пукнатините во мразот, слично на она што е забележано на месечината на Сатурн Енцелад.
Течен океан под мразот и можност за живот
Постоењето на течен океан на Европа сугерира дека тој може да има услови слични на оние што овозможиле да се развие живот на Земјата. Имено, во длабоките океани на Земјата, каде што сончевата светлина не допира, животот цвета околу хидротермалните отвори во длабочините на океанот, кои обезбедуваат енергија и неопходни хемикалии за опстанок и развој на организмите.
Овие извори се една од можните фокусни точки за потеклото на животот на Земјата. Доколку постојат слични услови на Европа, тоа би значело дека и таму би можеле да постојат микроорганизми или едноставни форми на живот. Иако мисијата не вклучува ровер или инструменти за биолошка анализа, тоа е важен чекор во подготовката за идните експедиции кои директно би можеле да бараат знаци на живот.
Зошто НАСА нема веднаш да бара живот?
Постојат неколку причини поради кои Europa Clipper нема веднаш да бара живот на Европа. Како прво, научниците сè уште не знаат доволно за специфичните услови што владеат на него. Пред да започне мисија која директно би можела да ги анализира биолошките траги, потребно е прво детално да се проучат ледената кора на Европа, океаните и потенцијалните извори на енергија.
Друга причина е што потрагата по живот бара исклучително прецизни и чувствителни инструменти кои можат да бидат оштетени од екстремни услови или да ја загадат површината на Европа. Имено, постои страв дека сондата и нејзините инструменти би можеле да пренесат бактерии од Земјата кои би можеле да ги компромитираат резултатите.
Поради ова, НАСА одлучи да се фокусира на оваа мисија за да го подготви теренот за идните мисии, кои, откако ќе се соберат детални податоци, ќе можат побезбедно и поефикасно да ги истражуваат биолошките аспекти на Европа.
